Runik Yazıt, Güçlü Bir Viking Kraliçesini Ortaya Çıkardı

Üç boyutlu taramalar, güçlü bir Viking kraliçesinin kimliğini ve Danimarka’nın ünlü Jelling Taşı hakkında yeni bilgileri ortaya çıkardı.

Günümüzde el yazısının her insan için benzersiz olduğunu kabul ediyoruz. Harf oluşturma şeklimizden kâğıda kalemle uyguladığımız baskıya kadar pek çok ayrıntı bireysel yazı tarzımızı tanımlamak için kullanılabilir. Görünüşe göre aynı şey, antik runik yazı ustaları için de geçerli.

Bu durum arkeologların sonunda Danimarka’daki muhteşem Jelling taşlarını oyan kişiyi tanımalarına ve 10. yüzyıl Viking kraliçesinin gücünü ortaya çıkarmalarına olanak sağladı.

(İlgili: Bilinen En Eski Runik Yazıtlı Taş Norveç’te Bulundu)

Jelling taşları, Danimarka’nın doğu kıyısına yakın olan Jelling kasabasında bulunuyor. Bu taşlar, iki büyük taş anıttan oluşuyor ve 10. yüzyıla tarihleniyor. Bu taşların en eskisi Kral Yaşlı Gorm tarafından karısı Thyra’yı onurlandırmak için, ikinci taş ise oğlu Harald Bluetooth tarafından ebeveyninin anısını yaşatmak için dikilmişti. Bu ikinci taş, aynı zamanda Harald’ın başarılarını anlatan karmaşık oymaları da içeriyor. Söz konusu taş, Harald’ın Danimarka ve Norveç’i fethettiği ve Danimarkalıları Hristiyanlığa dönüştürdüğü zaferlerini kutluyor.

Ayrıca bu taşlar hem runik yazıtları hem de oyma görüntüleri içeriyor. En genç taşın bir yüzünde ise İskandinavya’da bilinen en eski İsa figürü bulunuyor.

Kopenhag’daki Ulusal Müze’den bir grup araştırmacı, son çalışmalarında rünlerin oyma izlerini analiz etmek için 3B taramalar kullandı. El yazısında olduğu gibi, bir rün ustasının rünlerini yaratma şekli de kişiye özgü; bunun nedeni her ustanın keskiyi farklı bir şekilde tutması ve taşa belirli bir güçle vurması.

Bu benzersiz özellikleri ve aralarındaki mesafeyi analiz ederek ekip, Jelling Taşlarındaki runik yazıtları, yaklaşık 30 kilometre uzaklıktaki Laeborg Runik Taşı gibi diğer taşlarla karşılaştırma imkanına sahip oldu.

Bu karşılaştırma ise son derece değerliydi. Ortaya çıkan sonuca göre, Jelling Taşları, Laeborg Runik Taşı’ndakiyle aynı oyma tekniklerini sergiliyordu. Laeborg Runik Taşı’na ise “Ravnunge-Tue” ismi oyulmuştu. 

Bu kişi halk arasında pek tanınmıyor, ancak Viking arkeolojisine aşina olan profesyoneller onun adını ünlü bir rün ustası olarak hemen fark edebilir. Ekip, hava koşullarının taş üzerindeki yıpratıcı etkisinden dolayı küçük Jelling taşındaki rünlerin Ravnunge-Tue’ye ait olup olmadığını teyit edemedi. Bununla birlikte, daha büyük taş üzerindeki rünlerin analizi Thyra hakkında da önemli bilgiler ortaya çıkardı.

Yazarı, Laeborg Taşını oyarken bir not bırakmıştı. Notta, “Ravnunge-Tue, kraliçesi Thyra’nın ardından bu runları oydu” ifadesi görülüyor. Jelling taşlarında Kraliçe Thyra’nın iki kez adı geçiyor, ancak “Thyra” adı Bække 1 adlı başka bir taşta da yer alıyor. Bu dördüncü taş, “Ravnunge-Tue ve Fundin ve Gnyple, üçü de Thyra’nın anısını yaşattı” yazısını içeriyor.

Daha önce tarihçiler ve arkeologlar, Læborgstenen’deki Kraliçe Thyra’nın Jelling Taşları’ndaki Thyra ile aynı kişi olup olmadığı konusunda emin değillerdi. Ancak bu yeni analiz, onların aynı kişi olduğu iddiasını destekliyor.

Bunun yanında, Thyra’nın dört taşta anılması ise oldukça dikkat çekici. Bir kadının bir taşta anılması alışılmadık bir durum. Bu kadar çok örnekte yer alması ise Thyra’nın daha önce düşünüldüğünden çok daha önemli biri olduğunu gösteriyor.

IFL Science. 11 Ekim 2023.

Makale: Imer, L., Kitzler Åhfeldt, L., & Zedig, H. (2023). A lady of leadership: 3D-scanning of runestones in search of Queen Thyra and the Jelling Dynasty. Antiquity, 97(395), 1262-1278.