Rosetta Taşı’nda Geçen Savaş Alanı Mısır’da Bulundu

Eski Mısırlılar ve Ptolemaios Krallığı arasında gerçekleşen ve Rosetta Taşı’nda bahsedilen bir savaş alanı keşfedildi. 

Arkeologlar, Rosetta Taşı’nda ve diğer tarihi metinlerde bahsedildiği için, eski Mısırlılar ile Ptolemaios Krallığı arasında MÖ 207’den MÖ 184’e kadar süren bir savaş olan Büyük İsyan’ı uzun zamandır biliyorlar. Ancak nihayet şimdi, isyanın savaşlarından birinin tam yerini keşfettiler.

2009 yılında arkeologlar, kuzey Mısır’ın Nil Deltası’nda Thmouis adlı eski bir Greko-Roma sanayi kentinin bulunduğu Tell el-Timai olarak bilinen bir alanı kazmaya başladılar. Kazılar, Thmouis ve eski Mısır’da oynadığı rol hakkında daha fazla bilgi edinmek için Hawaii Üniversitesi tarafından devam eden bir program olan Tell Timai Arkeoloji Projesi’nin bir parçasıydı.

(İlgili: Mısırlılar Mumya Yapmak için Egzotik Yağlar Kullanıyordu)

Kazılar, Thmouis’in şiddetli bir çatışmanın “sıfır noktası” olduğuna dair kanıtları ortaya çıkarsa da araştırmacılar ilk başta bunun hangi çatışma olduğundan emin değillerdi. 

Sonraki on yılda, yerle bir olmuş çok sayıda yapının kalıntılarını ve ayrıca sikkelerle birlikte mancınık taşları gibi silahları ve Ptolemaios kraliçesi II. Arsinoë’yi tasvir eden başsız bir heykeli içeren bir dizi eser ortaya çıkardılar. Araştırmaya göre, ayrıca şehrin etrafına dağılmış çok sayıda gömülmemiş insan kalıntısı keşfettiler.

Çalışmanın yazarlarından, aynı zamanda Tell Timai’nin proje direktörlerinden biri olan, Nottingham Trent Üniversitesi’nden arkeolog ve kıdemli öğretim görevlisi Jay Silverstein’ın belirttiğine göre, ilk başta bulduklarıyla meraklanan ekip, yıkım katmanına baktıklarını fark etmişlerdi ve ardından insan kalıntıları bulmaya başlamışlardı. 

Ptolemaios dönemi (MÖ 304 – MÖ 30), Büyük İskender’in Makedon generallerinden biri olan I. Ptolemaios Soter ile başladı. Rosetta Taşı, MÖ 196’da, firavun V. Ptolemaios döneminde, Büyük İsyan sürerken yazılmış bir kararname içeriyor.

Ptolemaiosların kontrolü ele geçirmesinden hem önce hem de sonra, eski Mısırlılar konu ölüleri gömmeye geldiğinde titiz davranıyorlardı, hatta son zamanlarda Sakkara’da keşfedilen gibi “ayrıntılı yeraltı mumyalama atölyeleri” yaratmışlardı.

Silverstein’ın belirttiğine göre, Mısır’da insanlar ölü gömme işlemine çok dikkat ediyordu ve tüm bu bulgular, tarihte burada bir olay olduğu ve bunun ne olduğunun çözülmesi gerektiği mesajını veriyor.

Ancak ölenlerin kimlikleri belirsiz. Araştırmaya göre, gömülmemiş ölüler, ayaklanmanın şiddetine yenik düşen ve Thmouis’te yaşayan Yunanlar ya da kasabayı savunurken ölen Mısırlılar olabilir.

Savaş alanının tarihlendirilmesi

Arkeologlar, bir evin döşeme tahtalarının altından çıkarılan sikkeler de dahil olmak üzere bölgeden toplanan bazı eserlerin yanı sıra çanak çömleklerin üretildiği terk edilmiş bir fırın kompleksinin keşfini kullanarak, sikkelerin ne zaman basıldığına bağlı olarak savaşın zaman dilimini daha iyi belirleyebildiler. 

Silverstein’ın belirttiğine göre, kazı sırasında, stilleri muhtemelen seramiklerin Ptolemaios dönemine tarihlendiğini belirlemelerine yardımcı olan ithal Yunan eşyaları ve çanak çömlek parçaları çıkardılar.

Fırın kompleksi içinde, arkeologlar bir fırının içinde bacakları dışarı çıkmış bir adamın kalıntılarını bulduklarında ise şaşırdılar.

Silverstein, adamın saldırı sırasında saklanmak için çalışmayan bir fırına girmiş olabileceğini düşündüğünü belirtiyor.

Tarihsel metinler ayrıca fırınların, Mısırlıların Büyük İsyan sırasında kendilerini Ptolemaios yönetiminden kurtarmayı başaramadıkları Erken Ptolemaios döneminin sonlarına doğru kapatıldığını doğruluyor. Çalışmaya göre, kazı sırasında ortaya çıkarılan fırınların tümü “tek tip bir seviyede kesilmişti” ve bu da bölgede bir saldırı olduğuna dair daha fazla kanıt sunuyor.

Araştırmacıların makalede belirttiğine göre, Kuzey Thmouis’teki çatışma ve yıkımın kanıtı kesin ve zamanlaması uygun… ve bu nedenle Büyük Ayaklanma ile aynı zamana denk geliyor.

Live Science. 2 Şubat 2023.

Makale: Silverstein, J. E., & Littman, R. J. (2022). Archaeological Correlates of the Rosetta Stone’s Great Revolt in the Nile Delta: Destruction at Tell Timai. Journal of Field Archaeology, 1-19.