Romalılar Bu Trilobit Fosilini Kolye Ucu Olarak Kullanmış

İspanya’daki 2.000 yıllık bir yerleşimde yapılan kazılarda, Roma dönemine ait bilinen ilk trilobit fosili ortaya çıkarıldı.

Üst statülü bir haneye ait bir çöp yığını içinde bulunan bu örnek, bir kolye ya da bilekliğin parçası olacak şekilde kasıtlı olarak şekillendirilmiş gibi görünüyor ve muhtemelen sahibini korumak için kullanılan tılsımlı bir muska olarak işlev görüyordu.

Tarih öncesi denizel eklem bacaklı olan bu fosil, MS 1. ile 3. yüzyıllar arasında Galiçya’da zengin bir metal madenciliği kenti olan A Cibdá of Armea adlı arkeolojik alanda keşfedildi. Orta Ordovisiyen dönemine, yani 450 milyon yıl öncesine tarihlenen bu örnek, Armea’dan yaklaşık 430 kilometre uzaklıktaki İberya’nın orta kesiminden geliyor ve muhtemelen Lusitania bölgesinden gelen tüccarlar ya da yerleşimciler tarafından Galiçya’ya getirilmişti.

(İlgili: Trilobit ‘Pompeii’si, 500 Milyon Yıllık Ayrıntıları Ortaya Çıkarıyor)

Bu keşifle ilgili yeni bir çalışmanın yazarlarına göre, bu fosil, insanların 2.000 yıldan uzun süre önce topladıkları ve kullandıkları doğrulanmış yalnızca üçüncü trilobit fosili ve Roma bağlamında keşfedilen ilk örnek.

Araştırmacılar, “Fosilin alt yüzeyinde gözlemlenen ve fosili düzleştirmek ve şekillendirmek amacıyla yapılmış yedi kadar yapay aşınma yüzeyi, onun bir kolye ya da bilekliğin parçası olarak kullanıldığına ve muhtemelen büyülü ya da koruyucu özelliklere sahip bir muska işlevi gördüğüne işaret ediyor” diyor.

Bu yorum, dünya çapındaki arkeolojik kayıtlarla da destekleniyor. Bu kayıtlarda, bazı Taş Devri Avrupalılarının ve Yerli Amerikalıların trilobitleri tılsım amaçlı kolye olarak kullandığını gösteren birkaç örnek bulunuyor.

Roma dönemine ait fosilde delik ya da perforasyonlar bulunmamasına rağmen, araştırmacılar bu fosilin takı olarak kullanılmış olma olasılığının hâlâ en güçlü seçenek olduğunu belirtiyor. Trilobitin bir metal çerçeveye yerleştirilmiş olabileceğini öne sürüyorlar.

“Trilobit ister monte edilmiş olsun ister edilmemiş olsun, kesinlikle bu belirtilen potansiyel işlevlerden birine hizmet etmesi amacıyla tasarlanmıştı; yani büyülü, uğur getirici ya da kötülüğü uzaklaştırıcı (doğaüstü amaç taşıyan bir tılsım ya da muska) bir nesne olarak”

Alternatif olarak, çalışma yazarları fosilin eski bir Roma masa oyunu olan ludus latrunculorum (satranç benzeri bir strateji oyunu) ya da terni lapilli (tic-tac-toe benzeri bir oyun) için bir taş olarak kullanılmış olabileceğini de öne sürüyor. Daha önce Polonya’daki Roma dönemine ait alanlarda mamut dişi ve diğer fosillerden yapılmış oyun taşları da bulunmuştu. Ancak Armea’daki trilobitin bu amaçla kullanılıp kullanılmadığını kesin olarak söylemek zor.

Her ne kadar şimdiye kadar başka hiçbir Roma yerleşiminde trilobit fosili bulunmamış olsa da, bu antik imparatorluğun vatandaşlarının tarih öncesi kalıntılara büyük ilgi duydukları biliniyor. Örneğin, imparator Augustus’un tutkulu bir fosil koleksiyoncusu olduğu biliniyor.

IFL Science. 16 Temmuz 2025.

Makale: Fernández-Fernández, A., Valle-Abad, P., Rodríguez -Nóvoa, A.A. et al. (2025). Significance of fossils in Roman times: the first trilobite find in an early Empire context. Archaeol Anthropol Sci 17, 166.