Roma Nekropolünde Gladyatör Mezar Taşı Bulundu

Napoli yakınlarındaki Liternum nekropolünde gladyatör mezar taşı ve diğer mezar yapıları, Roma dönemindeki cenaze ritüellerine ışık tutuyor.

2.200 yılı aşkın bir süre önce, Roma Cumhuriyeti, günümüz Napoli’sinin kuzeyinde, İtalya’nın batı kıyısında Liternum adlı bir koloni kurdu. Hannibal’i yenen ünlü Roma generali Scipio Africanus’un bir dönem yaşadığı bu eski liman kenti, günümüzde bir arkeolojik park niteliğinde ve kalıntıları arasında bir forum, tapınak, amfitiyatro ve çeşitli mezarlar yer alıyor — bu mezarlar arasında Scipio Africanus’un ve araştırmacıların yakın zamanda keşfettiği en az bir gladyatörün mezarı da bulunuyor.

Napoli Arkeoloji, Güzel Sanatlar ve Peyzaj Müdürlüğü’nün yayınladığı açıklamaya göre, arkeolog Simona Formola liderliğindeki kazılarda Liternum nekropolünde süslemeli iki büyük mezar ve çok sayıda daha küçük gömüt alanı ortaya çıkarıldı.

(İlgili: Hadrianus Duvarı’nda Gladyatör Figürlü Bıçak Sapı Bulundu)

Bu iki süslü mezar alanı, bir zamanlar beyaz sıva ile kaplanmış ve kırmızıya boyanmıştı. Aralarında yer alan “çok derin” taş kuyu, ritüel amaçlı kullanılmış olabilir. Mezarlardan biri, yaklaşık 9 metrekarelik kare planlı bir anıt mezar içeriyor. Elmas deseniyle örülmüş tuğlalarla (opus reticulatum) inşa edilen bu yapının içinde ayrıca volkanik tüf taşı da bulunuyor — bu da buraya gömülen kişilerin yüksek statülü olduklarını düşündürüyor. İç kısımda yer alan sıvalara oyulmuş nişlerin, muhtemelen kuşaklar boyunca konulmuş, yakılmış ölülerin küllerini tutan urneleri barındırdığı tahmin ediliyor.

Liternum nekropolündeki bu anıt mezarların çevresinde, yaklaşık 20 kadar başka gömüt bulunuyor. Bunlar arasında cappuccina mezarları — yani alt sınıfa ait antik Romalılara özgü basit gömütler — da yer alıyor. Cappuccina mezarları, genellikle pişmiş toprak çatı kiremitlerinin üçgen biçimde düzenlenmesiyle oluşturulurdu. Nekropolde ayrıca enchytrismos tarzı gömütler de var — bu yöntemde beden, büyük bir seramik küpün içine yerleştirilerek defnediliyordu. Bunun dışında, iyi işçilikle yapılmış dikdörtgen tuğla mezarlar da bulundu.

Liternum nekropolündeki mezarlardan biri, üzerinde yazı bulunan mermer bir levha ile işaretlenmiş. Bu levha, burada gömülü kişinin bir gladyatör olduğunu ortaya koyuyor — yani Antik Roma’da arenalarda, örneğin Kolezyum gibi yerlerde, Romalıları eğlendirmek için dövüşmeye ve ölmeye zorlanan kölelerden veya suçlulardan biri.

Bazı gladyatörler — örneğin Roma Cumhuriyeti’ne karşı köle isyanı başlatan Spartaküs — ün kazanmıştı; ancak çoğu, Roma halkı için harcanabilir eğlence unsurlarından ibaretti. Yerel yetkililere göre, yeni keşfedilen bu mezar taşı, “bu savaşçıların Roma toplumundaki hatırasına dair nadir ve dokunaklı bir tanıklık” niteliğinde.

Liternum mezarlığında bulunan mezar yapıları ve eserler — sikkeler, kandiller, küçük vazolar gibi — temel alındığında, araştırmacılar buranın MÖ 1. yüzyıl sonları ile MS 3. yüzyıl arasında kullanıldığını düşünüyor. Bu dönem, Roma İmparatorluk Dönemi’nin başlangıcına, yani ilk imparator Augustus’un iktidara geldiği yaklaşık MÖ 27 yılına denk geliyor. Önümüzdeki birkaç yüzyıl içinde Roma İmparatorluğu, gücünün ve genişliğinin zirvesine ulaştı.

Liternum mezarlığında yapılan bir diğer önemli keşif ise geçen yıl gerçekleşti. Formola’nın ekibi, “Kerberos’un Mezarı”nı açtığında, yalnızca Hades’in Üç Başlı Köpeği Kerberos’un değil, aynı zamanda deniz kentaurlarının da betimlendiği duvar resimleriyle karşılaştı. Arkeoloji müdürlüğüne göre bu nekropol, Antik Roma’daki ölüm ritüellerini ve mezar geleneklerini aydınlatıyor.

Bölge müdürü Mariano Nuzzo, “Bu bölge, arkeolojik araştırmalar açısından özellikle verimli bir dönemden geçiyor. Bu nekropol, duvar yapılarının ve mezarlarının olağanüstü şekilde korunmuş olması sayesinde, Liternum kolonisi tarihine dair bilgilerimize önemli bir katkı sağlıyor” diyor.

Smithsonian Magazine. 1 Nisan 2025.