Roma Dönemi İkiz Bebeklerin Ölüm Nedeni Kurşun Olabilir

Yaklaşık 2.000 yıl önce, çift yumurta ikizi iki bebek, bugünkü Hırvatistan’da bir mezarlıkta birbirlerine dönük biçimde gömüldü; fakat neden öldükleri hâlâ bilinmiyor.

Yaklaşık 2.000 yıl önce, bugün Hırvatistan sınırları içinde yer alan bir bölgede, çift yumurta ikizi olan bir erkek ve bir kız bebek, yüzleri birbirine dönük biçimde gömüldü. Yeni bir araştırmaya göre, ikizlerin ölüm nedeni tam olarak bilinmese de kurşun zehirlenmesi olasılıklar arasında.

Biyoarkeolog Anna Osterholtz, “Bu, Hırvatistan’da bilinen çok az sayıda çiftli gömüt örneğinden biri ve söz konusu mezarlıkta bu kadar küçük yaştaki bireylerin birlikte gömüldüğü tek örnek” diyor.

Dragulin mezarlığı olarak bilinen gömü alanı ilk kez 2016’da, bir otopark inşaatı sırasında birkaç antik taş urnenin ortaya çıkmasıyla kazıldı. Mezarlık, Roma döneminde Tragurium olarak bilinen, günümüzde UNESCO Dünya Mirası listesindeki Trogir kentinde yer alıyor. Bölge, MÖ 47’de Julius Caesar’ın iç savaşının ardından İlirya adlı Roma eyaletinin bir parçası oldu.

(İlgili: Kurşun Kirliliği Antik Roma’da IQ Düşüşlerine Yol Açmış Olabilir)

Araştırmacılar, “bu kardeşlerin kısa yaşamı ve ölümüne” dair incelemelerinin, ikizlerin MS 1. yüzyıl sonu ile 2. yüzyıl sonu arasında bir vakitte gömüldüğünü ortaya koyduğunu yazdı.

Antik DNA analizi, bebeklerin çift yumurta ikizi olduğunu ve ölü doğmuş olabileceklerini ya da doğumdan sonra iki ay içinde öldüklerini ortaya koydu.

Osterholtz, “Her iki ikizin gömülme pozisyonu, aileleri için önemli olduklarını ve büyük bir özenle gömüldüklerini düşündürüyor” diyor. “Bu, Hırvatistan’da Roma dönemine ait, Antik DNA analiziyle doğrulanmış ilk çift yumurta ikizi vakası.”

İkizler Neden Öldü?

Her iki bireyde de kronik metabolik hastalık belirtileri vardı; bunlar beslenme yetersizliği (ör. iskorbüt ya da raşitizm) ya da vücudun besinleri kullanamaması nedeniyle ortaya çıkan hastalıklar.

İkizlerin ölüm anındaki çok küçük yaşları göz önüne alındığında, beslenmeleri tamamen annelerinden gelmiş olmalıydı—rahimde plasenta yoluyla ya da doğumdan sonra anne sütü ile. Dolayısıyla metabolik hastalıkları, annenin kötü sağlık durumunu yansıtıyor olabilir; bu da annenin ya yetersiz beslendiği ya da kendisinin bir metabolik hastalığı olduğu anlamına gelebilir.

Bir diğer olasılık ise ikizlerin kurşun zehirlenmesinden ölmüş olmaları. Kurşun, Roma dünyasında yaygındı; borularda ve pişirme kaplarında kullanılıyordu. Hatta bir kurşun bileşiği, şarapta tatlandırıcı ve meyvelerde koruyucu olarak dahi kullanılmıştı.

Araştırmacıların yazdığına göre, ikizlerin iskeletlerindeki durum, artmış kemik gözenekliliği ve periosteal reaksiyonlar (kurşun zehirlenmesiyle zayıflamış kemiklerin kırılmasıyla ortaya çıkan yeni kemik oluşumu) gibi kurşun maruziyetinin etkileriyle uyumlu.

Kronik kurşun maruziyeti, hemoglobin sentezi, sperm üretimi ve sinir işlevi gibi metabolik süreçleri bozabilir; ayrıca besin emilimini de engelleyebilir; bu etkiler hem annede hem de gelişmekte olan bebeklerde görülebilir.

Çalışmaya dahil olmayan patoloji yardımcı doçenti Amy Pyle-Eilola, “Anne sütü yoluyla kurşun maruziyeti, bebeklerde yüksek kan kurşunu düzeylerinin bilinen bir nedeni. Ayrıca yüksek kan kurşunu ile çocuklarda metabolik kemik hastalığı arasında bilinen bir ilişki var” diyor.

Yazarlar ikizlerin kalıntılarında doğrudan kurşun testi yapmadı; ancak Tragurium yakınlarında bulunan, dişlerinde yüksek kurşun düzeyleri saptanmış Roma dönemi çocuklarında görülen çeşitli metabolik bozukluk vakalarına dikkat çekiyorlar.

Pyle-Eilola, “Dolayısıyla eğer anne kayda değer bir kurşun maruziyetine sahiptiyse—ki aynı genel zaman ve konumu inceleyen çalışmalar buna gerçekçi bir olasılık olarak işaret ediyor—kurşunun gebelik sırasında ve/veya anne sütü yoluyla ikizlere geçmiş olması ve bunun sonucunda yükselen kurşun düzeyinin gözlenen kemik hastalığına yol açması kesinlikle mümkün” diyor.

Yine de uzmanlara göre, ikizlerin sağlığının bu kadar kötü olmasının nedeni tam olarak bilinmiyor; bu çalışmada tanımlanan metabolik kemik hastalığını açıklayabilecek birçok beslenmeye bağlı genetik faktörler ve gelişimsel bir etken olabilir.

Live Science. 27 Mayıs 2025.

Makale: Osterholtz, A., Novak, M., Carić, M., & Paraman, L. (2025). Death and burial of a set of fraternal twins from Tragurium: An osteobiographical approach. Journal of archaeological science: Reports, 62, 105071.