Roma Britanyası’ndaki ‘Barbar’ İstilasında Kuraklık Etkili Oldu

Yeni bir araştırmaya göre, MS 367 yılında Roma Britanyası’na yönelik bir istilada üç yıl süren şiddetli bir kuraklık önemli rol oynadı.

MS 367 yılında, Roma İmparatorluğu’nun kuzey sınırında bulunan Hadrianus Duvarı’ndaki Roma birlikleri isyan etti ve üç farklı “barbar” grup, Roma Britanyası’na saldırdı: Piktler İskoçya’dan kuzey Britanya’ya, Scottiler İrlanda’dan batı Britanya’ya ve Saksonlar Avrupa kıtasından güney Britanya’ya girdi.

Bu isyan ve saldırılar, Batı Roma İmparatorluğu’nun Britanya eyaleti üzerindeki hakimiyetini zayıflattı. Şiddetli çatışmalar, üst düzey Roma komutanlarının esir alınmasına ya da öldürülmesine neden oldu. Ayrıca bazı Roma askerlerinin taraf değiştirerek “barbarlara” katıldığı bildiriliyor.

Roma tarihçisi Ammianus Marcellinus (yaklaşık 330–395), Res Gestae adlı eserinde bu üç grubun Batı Roma İmparatorluğu’na karşı iş birliği içinde olduğunu iddia etmişti. Diğer bazı tarihçiler ise bu olayı “barbar komplosu” olarak adlandırdı. Batı Roma İmparatorluğu, güney Britanya üzerindeki kontrolünü 369 yılında yeniden sağladıysa da, 410 yılında adayı kalıcı olarak terk etmek zorunda kaldı.

(İlgili: Almanya’da Bulunan Roma Kalesi, Barbarlara Karşı İnşa Edilmiş)

Şimdi ise, güney Britanya ve kuzey Fransa’daki meşe ağaçlarının yıllık halkalarına dayanan yeni bir analiz, bölgenin 364 ile 366 yılları arasında ciddi bir kuraklık yaşadığını ortaya koydu.

Climatic Change dergisinde yayımlanan çalışmalarında araştırmacılar, “364’ten 366’ya kadar süren şiddetli yaz kuraklıkları, yalnızca uzun süren hasat kayıplarına ve gıda sıkıntılarına katkıda bulunmakla kalmadı, aynı zamanda 367’de Roma Britanyası için yıkıcı bir askeri yenilgi olan ‘Barbar Komplosu’nda da rol oynadı” diyor.

Bilim insanları, güney Britanya’daki yağış miktarını dördüncü ila altıncı yüzyıllar arasında ağaç halkalarından tahmin etti. MS 350 ile 500 yılları arasında, ana büyüme sezonu olan Nisan-Temmuz ayları arasındaki ortalama aylık yağış miktarı 51 milimetreydi. Ancak isyan ve saldırıların yaşandığı yıllarda bu miktar çok daha düşüktü: 364’te 29 mm, 365’te 28 mm ve 366’da 37 mm olarak ölçüldü.

“364’ten 366’ya kadar süren kuraklık, ilkbaharda ekilen ürünlerin büyümesini büyük ölçüde etkilemiş olmalı ve kötü hasatlara yol açmış olabilir” diyor çalışmanın baş yazarı ve Cambridge Üniversitesi Coğrafya Bölümü doktora öğrencisi Charles Norman.

Tarihsel kaynaklar da bu durumu destekliyor: 367 yılında Ammianus Marcellinus, Britanya’daki halkın “açlığın en uç noktalarında” olduğunu yazmıştı.

Araştırmacılar, bu gıda kıtlığının Hadrianus Duvarı’ndaki Roma askerlerine yapılan gıda sevkiyatlarını etkilemiş olabileceğini ve bu durumun askerlerin moralini zedelemiş olabileceğini belirtiyor.

“Üç yıl üst üste yaşanan kuraklık, Roma Britanyası’nın en önemli tarım bölgesinin verimliliği üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip olmuş olmalı” diyor çalışmanın ortak yazarı ve Cambridge Üniversitesi Coğrafya Bölümü profesörü Ulf Büntgen. “Roma yazarlarının da belirttiği gibi, bu durum gıda sıkıntılarına ve beraberinde gelen toplumsal istikrarsızlığa yol açtı.”

Bununla birlikte ekip, isyan ve istilanın yalnızca kıtlığa bağlanamayacağını vurguluyor. Batı Roma İmparatorluğu’nun o dönemde siyasi ve ekonomik sorunlar yaşadığını ve bu durumun Britanya’daki olaylara müdahalesini zorlaştırdığını belirtiyorlar.

“364–366 kuraklığını olayın büyüklüğünü ve ani gelişimini açıklayabilecek çevresel bir katalizör olarak öneriyoruz.”

Live Science. 24 Nisan 2025.

Makale: Norman, C., Schwinden, L., Krusic, P., Rzepecki, A., Bebchuk, T., & Büntgen, U. (2025). Droughts and conflicts during the late Roman period. Climatic Change, 178(5), 87.