Primat Anneler, Ölen Yavrularını Yas Tutmak için Taşıyor Olabilir

Yeni araştırmaya göre, bazı primat türleri yavrularının ölümü üzerine cesedi bazen aylarca yanlarında taşıyarak yaslarını ifade edebiliyor. Bu, insan olmayan hayvanların duyguları nasıl deneyimlediğini anlamamız için önemli bir çıkarım.

Proceedings of the Royal Society B’de yayınlanan makaleye göre, araştırmacılar, primat davranışlarıyla ilgili 126 yayında bildirilen anekdotlardan veri topladılar. Türünün en büyük araştırmasında, araştırmacılar, 50 türden 409 vakayı inceleyerek, primat annelerde “yavru ceset taşıma” olarak bilinen bir davranışın bugüne kadarki en kapsamlı ve titiz nicel analizini yaptılar.

Bilim insanları arasında primatların ölümün farkında olup olmadığı konusunda tartışmalar olsa da, bu yeni çalışma, primat annelerin bir farkındalığa sahip olabileceklerini veya zaman içinde ölüm hakkında bilgi edinebileceklerini öne sürüyor.

Çalışmanın ortak yazarı Dr. Alecia Carter (UCL Antropoloji) şunları söyledi: “Çalışmamız, primatların ölümü insanlara benzer şekillerde öğrenebileceğini gösteriyor: ölümün, insanların sahip olduğu ölüm kavramlarından biri olan uzun süreli bir ‘işlev durması’ ile sonuçlandığını anlamak deneyim gerektirebilir. Bilmediğimiz ve belki de asla bilemeyeceğimiz şey, primatların ölümün evrensel olduğunu, kendileri de dahil tüm hayvanların öleceğini anlayıp anlayamadıklarıdır.”

“Çalışmamız, insan olmayan primatlar arasında kederin nasıl işlendiğine dair bildiklerimizi de içeriyor. Ölü doğum yaşayan ve bebeğini kucağına alabilen insan annelerin, bağlarını ifade etme fırsatları olduğu için şiddetli depresyon yaşama olasılıklarının daha düşük olduğu biliniyor. Bazı primat anneler de kayıplarıyla başa çıkmak için aynı zamana ihtiyaç duyabilir, bu da annelik bağlarının primatlar ve daha genel olarak memeliler için ne kadar güçlü ve önemli olduğunu gösterir.”

(Japonya’daki Makak Grubunda İlk Kez Bir Dişi, Alfa Oldu)

Genel olarak, çalışmadaki türlerin yüzde 80’inin ceset taşıma davranışı gösterdiği tespit edildi. Davranışın, primatlar arasında geniş çapta dağılmış olmasına rağmen, en sık büyük maymunlarda ve yavrularını ölümden sonra en uzun süre taşıyan Eski Dünya maymunlarında meydana geldiği bulundu.

Ekip, primat türlerinin, bebek cesetlerinin taşınıp taşınmadığının güçlü bir belirleyicisi olduğunu buldu. Lemurlar gibi uzun zaman önce birbirinden ayrılan primatlar, ölümden sonra bebek bedenleri taşımadılar. Ancak yine de cesede geri dönme veya “anne-bebek teması arama” gibi diğer davranışlar yoluyla kederlerini ifade ettikleri görüldü.

Ayrıca, hem annenin bebeğin ölümü sırasındaki yaşının, hem de bebeğin ölüm şeklinin bebeğin ceset taşıma olasılığını etkilediği bulundu. Araştırmacılar, daha genç annelerin bebeklerini ölümden sonra taşıma olasılıklarının daha yüksek olduğunu ve bebek ölümleri veya kazalar gibi travmatik ölümlerin, hastalık gibi travmatik olmayan olayların neden olduğu ölümlere kıyasla ceset taşımayla sonuçlanma olasılığının daha düşük olduğunu buldular.

Araştırma ayrıca, ölü bebeklerini taşıyan türler arasında, cesedi taşımak için harcanan sürenin, bebeğin öldüğü andaki yaşına göre anne-bebek bağının gücüne bağlı olarak değiştiğini; bebekler daha genç yaşta öldüklerinde daha uzun süre taşınırken, sütten kesme yaşının yaklaşık yarısına ulaştıklarında keskin bir düşüş yaşandığını fark etti. 

Çalışmanın ortak yazarı Elisa Fernández Fueyo (UCL Antropoloji) şunları söylüyor: “Ölüm sırasında bebeklerine daha güçlü bağlanan annelerin, duyguların muhtemelen önemli bir rol oynamasıyla, cesedi daha uzun süre taşıdığını gösteriyoruz. Bununla birlikte, çalışmamız ayrıca, ölüm ve dışsal ipuçlarıyla ilgili deneyimler yoluyla, primat annelerin ölüm konusunda daha iyi farkındalık kazanabileceklerini ve bu nedenle, kayıpla ilgili duygular yaşasalar bile, ölü bebeklerini yanlarında taşımamaya ‘karar verebileceklerini’ gösteriyor.”

“Bağların, özellikle anne-bebek bağının, muhtemelen primatların ölüme tepkilerini yönlendirdiğini bulduk. Ortak evrimsel tarihimiz nedeniyle, insan sosyal bağları birçok yönden insan olmayan primatlarınkine benzer. Bu nedenle, insan cenaze uygulamalarının ve kederin kökenlerinin bu sosyal bağlarda olması muhtemel. Bugün insan olmayan primatlarda gördüğümüz tanatolojik davranışlar, erken insan türlerinde de mevcut olabilir ve insan evrimi sırasında farklı ritüellere ve uygulamalara dönüşmüş olabilir.

“Ancak, bunu ve ölümle ilgili primat davranışlarının ne kadarının sadece bu bağlarla değil, aynı zamanda ilişkili duygularla açıklanabileceğini ve dolayısıyla insan kederine ne kadar benzediğini anlamamızı daha da geliştirmemizi sağlamak için daha fazla veriye ihtiyacımız var.”

Çalışma yazarları, tanatolojik davranışın sistematik olmayan bir şekilde kaydedilmesi nedeniyle çalışmalarının çeşitli sınırlamaları olabileceğini kabul ediyor. Yazarlar, bunu ele almak için, araştırmacıları, insan olmayan primat ölümünün ‘canlı bir veri tabanı’ için katkıda bulunmaya davet eden ve hayvan bilişi ve duygularının evrimiyle ilgili temel soruları ele almaya yardımcı olmayı amaçlayan ThanatoBase web sitesini başlattılar.

University College London. 15 Eylül 2021.

Makale: Fernández-Fueyo, E., Sugiyama, Y., Matsui, T., & Carter, A. J. (2021). Why do some primate mothers carry their infant’s corpse? A cross-species comparative study. BioRxiv.