Pompeii’yi Gömen Vezüv Bilinenden Daha Sonra Patlamış

Pompeii’deki arkeologlar, tarih kitaplarının yüzyıllardır yanlış olduğunu gösteren bir yazıt ortaya çıkardı.

Pompeii’nin, 24 Ağustos 79 tarihinde küllere gömüldüğü düşünülüyordu. C: Getty Images

Tarihçiler uzun süredir Vezüv Yanardağı’nın MS 24 Ağustos 79 yılında patladığını ve yakınlardaki Roma kenti Pompeii’yi yok ettiğine inanıyordu. Ancak yeni keşfedilen yazıt, Ekim ayının ortasına, yani patlamadan iki ay sonrasına tarihleniyor.

İtalya Kültür Bakanlığı yaptığı açıklamada, keşfi “sıradışı” olarak yorumluyor. Alberto Bonisoli, “Yeni kazılar, ülkemizin olağanüstü geçmişini ortaya koyuyor.” diyor.

(Pompeii’de Ölen Yaşlı Pliny, Balinalar Konusunda Haklıymış)

Tarihçiler, ilk elden kayıtları paylaştığını iddia eden antik yazıtlar sayesinde, Vezüv Yanardağı’nın patladığı tarihi belirlemişti.

Araştırmacıların dayandığı yazıtlar, amcası Yaşlı Pliny’nin ölümünü yazan, antik bir avukat ve yazar Genç Pliny’e aitti.

Genç Pliny, bir Roma senatörü ve tarihçi olan Tacitus’a o günkü olaylar hakkında yazdığı mektupta şunları diyordu: “24 Ağustos’ta, öğleden sonra yaklaşık saat birde, annem onun bir bulutu gözlemlemesini istedi…”

Pompeii’de keşfedilen basit bir kömür karalama, volkanik patlamanın tarihini değiştirebilir. C: EPA

Yazdıklarına göre, Yaşlı Pliny, Pompeii’nin körfezi boyunca yer alan Misenum’da bir filo komutanıydı ve volkanik patlamada tehlikede olanları kurtarmak için gemisiyle kıyıya yanaşmıştı. Ancak ne yazık ki bu girişiminden geri dönemedi.

Bu arada Genç Pliny, körfezin diğer tarafındaki tahribatı izliyordu.

Fakat en son keşif, bu tarihe soru işareti bırakıyor.

Yeni kazılarda keşfedilen yazıt, muhtemelen bir ev tadilatı yapan bir işçinin, odun kömürü ile yaptığı bir karalamadan başka bir şey değildi.

(Pompeii Kahramanı Yaşlı Pliny’nin Kafatası Bulunmuş Olabilir)

Ancak bu karalama, Antik Roma takvim tarzında Kasım ayının ilk gününden 16 gün öncesine dayanıyor. Yani günümüz tarihine göre 17 Ekim’e denk geliyor.

Arkeoloji ekibi, “Uzun süre dayanamayacak kadar hassas olan kömürle yazıldığı için, büyük olasılıkla MS 79 yılının Ekim ayına tarihlenmesi büyük ihtimal.” diyor.

Arkeologlar, yanardağ patlaması için en muhtemel tarihin aslında 24 Ekim olduğuna inanıyor.

Pompeii’de devam eden kazılarda bulunan bir fresk. C: EPA

Patlamanın Ağustos ayından sonra gerçekleştiğine dair spekülasyonlar uzun süredir devam ediyor. Özellikle sonbahar meyvelerinin ve harabelerde keşfedilen ıstakozlar da bu spekülasyonların nedenini oluşturuyor.

Pompeii’deki araştırmacılar, kömürle yazılmış bu yazıtın da bu teoriyi desteklediğini söylüyor.

Öyleyse Genç Pliny, bazı şeyleri yanlış mı söylemişti?

Genç Pliny, Tacitus’a mektubunu, 79 yılındaki patlamadan yaklaşık 20 yıl sonra yazmıştı. Ve orijinal kopyalar, daha sonraki 1.939 yıl boyunca hayatta kalamadı.

Mektubun modern okuması, yüzyıllar boyunca yapılan çeviriler ve uyarlamalara dayanıyor. Aslında, mektubun çeşitli kopyaları, Ağustos’tan Kasım’a kadar değişen tarihler içeriyor. Ancak uzun süredir patlamanın 24 Ağustos’ta gerçekleştiği kabul ediliyor.

Metinler arasındaki farklılıklar, günlerin sayımının eski ve modern sistemlerindeki karışıklıktan kolayca etkilenebilir.

Son keşif, yeni Regio V kazılarında yapıldı ve antik kentin el değmemiş bölgelerini açığa çıkardı.

Bu hafta bu basit kömür yazıta ek olarak, freskler ve mozaiklerle bezenmiş muhteşem evler ortaya çıkarıldı.

BBC. 16 Ekim 2018.