Polonya’da 5.000 Yıllık Bir Mezarlık ve Kale Keşfedildi

Polonya’da uydu fotoğrafları ile görüntüledikleri bir tarlada mahsullerin arasındaki dikkat çeken çizgileri inceleyen arkeologlar, sürpriz bir keşfe imza attılar: uzun tümülüsler ve taşlarla dizili mezarlardan oluşan 5.000 yıllık devasa bir kompleks.

Arkeologlar, Kraków’un 50 kilometre kuzeydoğusunda yer alan Dębiany adlı kasabanın yakınlarındaki bir kırsal alanda yaptıkları kazılara iki yıldan da uzun bir süre önce başlamışlardı. Sonunda Erken Orta Çağ’dan kalma bir kale ile Bronz Çağ’a tarihlenen ve içinde iki at bulunan bir mezarın kalıntılarının yanında Neolitik Çağ’a ait yedi adet mezarı açığa çıkardılar. Bu mezarlığın tam kapsamı henüz bilinmiyor.

(Beaker Kültürünün Gelmesiyle Britanya’nın Popülasyonu Tamamen Değişti)

Arkeologlar bu kompleksin, uzunlukları 40 ila 50 metre arasında değişen ve toprak, taş ve günümüzde çürümüş ahşap direkler ile yapılan bir düzine tümülüsten oluştuğunu düşünüyorlar. Bunların, Neolitik Funnel Beaker Kültürü insanlarının bu bölgedeki tarih öncesi yerleşimlerinin bir kalıntısı olduğunu ileri sürüyorlar; Avrupa’daki ilk çiftçiler oldukları düşünülen bu insanlar, yaptıkları karakteristik çanak çömleklere ithafen bu şekilde isimlendiriliyorlar.

Arkeologlar Marcin Przybyła ve Jan Bulas, “Dębiany’deki megalitik mezarlık, bu türün Orta Avrupa’da görülen en büyük ve en ilginç örneklerinden biri.” diyor. “Ayrıca, Funnel Beaker Kültürü’nün sahip olduğu cenaze gelenekleri hakkında olağanüstü veriler de sağlıyor.”

Uydu ile Keşif

Kraków’da bağımsız bir arkeolog olan Bulas; tarlaya ait uydu fotoğraflarında görünen düz çizgilerin -yani mahsullerin büyümelerindeki ince farklılıkların-, dört kenarlı bir yapının yeraltındaki kalıntıları nedeniyle oluşmuş olabileceğini ilk fark eden kişiydi.

Bulas ve Przybyła, alanı ziyaret ettiler; Dünya’nın manyetik alanındaki minik değişimleri ölçmek ve zeminin geçmişte tam olarak ne zaman altüst edildiğini ortaya çıkarmak için manyetik eğimölçer kullandılar.

Anlaşıldı ki Bulas’ın uydu fotoğrafında gördüğü dört kenarlı şekil, 1025 yılında Polonya’nın ilk krallığı kurulmadan önceki döneme yani 9. ve 10. yüzyıla tarihlenen, Erken Orta Çağ’dan kalma bir kale ile bir hendekten oluşuyordu.

Fakat 2019 ve 2020 yıllarında yapılan kazılar, 5.500 yıllık olduğu düşünülen -kalenin, orada oldukları bilinmeden üzerlerine inşa edildiği- ve Neolitik Çağ’a tarihlenen yüksek tümülüsleri gün ışığına çıkardı.

“Tümülüsler, günümüzde aşınmış olsa da bir zamanlar çok daha yüksekti.” diyor Przybyła. Tümülüsler, taş ile çevrili mezarların üzerine taş yığarak oluşturuluyordu ve ahşap direklerle sağlamlaştırılıyordu. Direkler şimdi çürümüş durumda ve yalnızca direklerin önceden oturdukları deliklerin izleri günümüze ulaşabilmiş.

“Araştırmacılar, merkezdeki mezarlarda şimdiye dek hiçbir iskelet kalıntısına rastlamadılar fakat onları çevreleyen toprak setlerde Neolitik cenazelere dair izler buldular.” diyor Przybyła.

Przybyła ve Bulas’ın söylediğine göre arkeologlar; çok yakın bir zamanda, iki atın yan yana gömüldüğü ve bir de dizginin bulunduğu bir mezarı gün ışığına çıkardılar. Bu mezarı bölgede yaşanan Tunç Çağı’na, yani 3.500 yıl önceye tarihlediler.

Funnel Beaker Kültürü İnsanları

Dębiany yakınlarındaki antik tümülüsleri inşa eden Funnel Beaker insanları, MÖ 4.100 civarından itibaren Orta Avrupa boyunca yayılmaya başlamışlardı.

Bu bölgeye İspanya ve Fransa’dan göç eden çiftçi insanlar oldukları düşünülüyor; bu insanlar, Orta Doğu’da erken tarım uygulamalarını öğrenen ve daha sonra Balkanlardan göç edenlerin torunlarıydı.

Arkeologlar, Polonya’nın başka yerlerinde olduğu kadar Almanya’da ve Güney İskandinavya’da da Funnel Beaker insanları tarafından yapılan yüksek tümülüs mezarlarını açığa çıkardı. Bunların en ünlülerinden biri, Orta Polonya’nın Kujawy adlı bölgesindeki bir ormanda gizli; bu devasa tümüsler kimi zaman Polonya piramitleri olarak adlandırılıyor.

Przybyła, “Fakat Dębiany yakınlarındaki antik mezarlık, Funnel Beaker Kültürü’nü benimseyen insanlara ait tümülüsler arasında şimdiye dek bulunmuş en büyük komplekslerden biri olabilir.” diyor.

Arkeologlar, hem Neolitik tümülüsler ve mezarlar hem de onları bölgeye çeken Orta Çağ kalesi ve hendeği kalıntıları hakkında daha fazla bilgi edinmek için kazılarına devam etmeyi planlıyor.

Arkeologlar, şimdiye dek kalede kalıcı bir yerleşimin olduğuna dair herhangi bir kanıta ulaşamadı; bu yüzden bu kalenin askeri kamp olarak kullanılmış olabileceğini düşünüyorlar. Ayrıca Polonya’da buna benzer başka yapılar da bulunabilmiş değil.

Przybyła ve Bulas; bunun 9. ve 10. yüzyıllarda, Polonya tarihinin çalkantılı dönemlerinde kullanılmış olan güçlendirme yöntemlerine dair yapacakları çalışmalara katkı sağlayacak “benzersiz bir keşif” olduğunu söylüyor.

Live Science. 25 Mart 2021.