Pazırık Kadınının Bir Dövmesini Yetenekli Bir Sanatçı Yapmış

2.300 yıl önce mumyalanmış Pazırık kadınının kolundaki dövmeler, Sibirya’da dövme tekniği hakkında yeni bilgiler ortaya koydu.

Yeni bir analiz, Erken Demir Çağı Pazırık kültüründe dövme yapım yöntemleri ve kullanılan araçlar hakkında bilgi edinmek için yakın kızılötesi fotoğrafçılığı kullandı.

2.300 yıl önce yaşamış mumyalanmış bir kadının ön kollarındaki fantastik hayvan figürleri, antik Sibirya’daki dövme sanatına dair yeni bilgiler sunuyor.

Gelişmiş fotoğrafçılık teknikleri sayesinde arkeologlar, usta bir sanatçının daha önce bilinmeyen bir dövme aracı kullanarak bu desenleri “elle işleyerek” ve birden fazla aşamada oluşturduğunu keşfetti.

Yeni bulgular Antiquity dergisinde yayımlanan bir çalışmada detaylandırıldı.

Pazırık mumyaları, hayvan dövüş sahneleri ve grifon benzeri efsanevi yaratıklar gibi figürleri betimleyen beden süslemeleriyle tanınıyor. Antik İskit dünyasının bir parçası olan göçebe Pazırık kültürü, Demir Çağı’nda (MÖ 6. ila 2. yüzyıllar) gelişti. Pazırık halkı ölülerini Sibirya permafrostuna oyulmuş büyük kurganlara gömüyordu. Bu gömme biçimi ve erken mumyalama teknikleri, birçok soylunun bedenlerinin günümüze kadar korunmasını sağladı.

(İlgili: Pazırık Kuğusu: Evrenin Yaratılışıyla İlişkili 2.400 Yıllık Bir Figür)

Ancak ilk Pazırık mumyaları 1940’larda bulunduğunda, arkeologlar bazı daha ince dövmeleri fark etmedi. 2000’li yılların başlarında yapılan kızılötesi görüntüleme sayesinde dört Pazırık mumyasında daha önce görülmeyen dövmeler tespit edildi.

Şimdi ise, milimetre altı çözünürlüklü yakın kızılötesi dijital fotoğrafçılık sayesinde, arkeologlar dövmeleri daha önce hiç olmadığı kadar yakından inceleyebiliyor. Yeni inceleme, her iki elinde ve ön kollarında dövmeler bulunan 50 yaşındaki bir kadına odaklandı.

Yeni fotoğraflar, antik kadının dövmelerinin tek tip kalınlıkta çizgilerden oluştuğunu gösteriyor. Araştırmacıların belirttiğine göre bazı çizgiler çok uçlu bir aletle, diğerleri ise daha ince, tek uçlu bir aletle yapılmıştı. Çizgilerin üst üste bindiği yerler, dövmecinin çalışmayı nerede bıraktığını ve tekrar nereden başladığını ortaya koyuyor.

“Dünyanın pek çok kültüründe geleneksel olarak dövme yapmak için bitki dikenlerinden oluşan demetler kullanılmıştı” diyor çalışmanın ortak yazarı ve antik dövme uzmanı, Tennessee Arkeoloji Dairesi’nden arkeolog Aaron Deter-Wolf. “Çok uçlu aleti, iplik ya da sinirle bir arada tutulan sıkı bir uç demeti olarak hayal ediyoruz.”

Ancak henüz dövme araçlarına dair somut bir kanıt bulunamadı; muhtemelen bu aletler biyolojik olarak çözünebilen malzemelerden yapıldığından günümüze ulaşamadı.

Stil açısından, kadının sağ ön kolundaki dövme — bir hayvan dövüş sahnesi — diğer dövmelerine kıyasla çok daha detaylıydı ve bu da daha deneyimli ve yetenekli bir dövmeci tarafından yapıldığını düşündürüyor. Araştırmacılara göre bu dövmenin tamamlanması muhtemelen iki veya daha fazla seans aldı ve farklı alet düzenlemeleri gerektirdi.

Pazırık dövmecileri hakkında çok az şey biliniyor; bu yüzden, kadının ön kolundaki dövmelerin farklı beceri seviyelerine sahip birden fazla sanatçı tarafından mı yoksa zaman içinde tek bir sanatçı tarafından mı yapıldığı belirsiz. “Dövmelerin kalıcı bir atölyede mi, göç halindeyken mi, yoksa mevsimlik defin ritüellerinin bir parçası olarak mı yapıldığı ne yazık ki henüz yanıtlayamadığımız bir soru” diyor Deter-Wolf.

Essex Üniversitesi’nden sanat tarihçisi ve dövme uzmanı Matt Lodder. “Bu yöntemler sayesinde dövmeler sadece bireylerin yaşamlarının değil, aynı zamanda kültürel inanç sistemlerinin de birer göstergesi haline geliyor” diye ekliyor Lodder. “Bu sayede antik dövmeleri yaratıcı bir pratiğin belirli anları olarak değerlendirebiliyoruz.”

Pazırık mumyaları, tüm sırlarını henüz açığa çıkarmış değil. Şaşırtıcı bir şekilde, dövmelerin çoğu mumyalama süreci sırasında kesilmişti. Bu da, Pazırık halkının dövmelerin sosyal ya da spiritüel anlamlarının öbür dünyaya taşındığına inanmadığını düşündürebilir, diyor araştırmacılar.

Öte yandan, “Dövmelerin mumyalama sırasında kesilmesi ritüel bir anlam taşıyor olabilir” diyor Deter-Wolf. Bu mumya örneğinde, kadının ön kolundaki dövmeler kesilmişti; ancak elindeki dövmelere dokunulmamıştı. “Bu, gelecekte bölgeden korunmuş diğer dövmelerin yüksek çözünürlüklü görüntüleriyle daha derinlemesine araştırabileceğimiz bir konu” diye ekliyor.

Live Science. 31 Temmuz 2025.

Makale: Caspari, G., Deter-Wolf, A., Riday, D., Vavulin, M., & Pankova, S. (2025). High-resolution near-infrared data reveal Pazyryk tattooing methods. Antiquity, 1–15.