Papirüste Galen’in “Histerik Boğulma” Kuramı Ortaya Çıktı

Okunamaz durumdaki bir tomar antik papirüs, neredeyse 400 yıl boyunca bir İsviçre üniversitesinin koleksiyonunda kalmıştı. Bu değerli hazinenin farkına varılınca, konservatörler sayfaları temizledi ve 2000 yıllık metin ilk kez deşifre edildi.

Fotoğrafta temizlendikten ve pürüzsüzleştirildikten sonraki haliyle gösterilen bu antik papirüste, Romalı hekim Galen tarafından yazılmış olması muhtemel bir tıp metni yer alıyor. C: Basel Üniversitesi

Papirüste, anatomi ve tıp hakkındaki fikirleri Batı bilimini Ortaçağa kadar etkisi altına almış Greko-Romalı hekim Galen’in (MS 130-210) histeri hakkındaki tuhaf kuramından bahseden daha önce bilinmeyen bir metin yer alıyor.

Basel Üniversitesi’nden antik tarih profesörü Sabine Huebner, buluntuya ilişkin yapılan açıklamada, “Şu an bunun “histerik apne” olgusundan bahseden, geç antikiteden kalma bir tıp metni olduğunu söyleyebiliriz” diyor. “Bu nedenle metnin ya Romalı hekim Galen tarafından yazıldığını ya da onun eserine yapılan adsız bir yorumlama olduğunu varsayıyoruz.”

(Hipokrat Kimdi?)

Metnin 16. yüzyılda Basel Üniversitesi’nde bir içtihat profesörü olan Basilius Amerbach’a ait koleksiyonun bir parçası olduğu düşünülüyor. Amerbach “merak dolabı”nı doldurmak için antik sikkeler, gravürler, resimli kitaplar, el yazmaları ve hatta ünikorn boynuzundan yapılma minyatür bir ünikorn oyması (gerçekte deniz aygırı dişinden yapılmıştı) da dâhil binlerce sanat eseri ve kültürel nesne toplamış olmasıyla biliniyor. Koleksiyonu nihayetinde 1661’de şehir ve Basel Üniversitesi tarafından satın alınmış ve Basel Sanat Müzesi’nin temeli olmuştu. Amerbach’ın dünyanın en eski kentsel sanat koleksiyonu ayrıcalığını kazanan koleksiyonu 1671’den beri kamuya açık şekilde sergileniyor.

Bu özel papirüs yüzyıllardan beri tercüme edilmeyi bekliyordu. Papirüsün her iki yüzünde de aynaya yazılmış gibi ters duran yazılar var.

Geçtiğimiz günlerde, Basel Dijital Beşeri Bilimler Laboratuvarı’nda ultraviyole ve kızılötesi ışı kullanarak yapılan incelemede, birkaç sayfa papirüsün, belki de daha sonra ciltleme için yeniden kullanılmak üzere, birbirine yapıştırıldığı ortaya çıkarıldı. Nihayetinde bir papirüs restoratörü sayfaları tek tek ayırdıktan sonra Yunanca yazı okunur hale geldi.

(Hipokrat’ın Araştırmalarını İçeren 1500 Yıllık El Yazması Bulundu)

Huebner, “Papirüslerin çoğunluğu mektup, anlaşma, makbuz gibi belgelerden oluşuyor. Bu ise edebi bir metin, böylesi metinler çok daha değerli.” diyor.

Galen’in günümüz doktorları tarafından kabul görmeyen fakat geçmişte, çoğunlukla kadınlarda olmak üzere, teşhis edilmiş bir hastalık olan histeriden bahsettiği metinler hali hazırda biliniyor. O dönemde ortaya atılmış, histerinin “bedende dolaşan rahim” sebebiyle meydana geldiği yönündeki bir diğer kuram Galen’i ikna edememişti. Aksine, kadınların cinsel ilişkiye girmeyi bıraktıklarında, “histerik boğulma” veya apneden muzdarip olduklarını böylelikle histerik hale geldiklerini iddia etmişti. Galen’in “On the Affected Parts” adlı eserinin bir tercümesine göre bu durum onları “apneik, boğuk veya spastik” hale getirebiliyordu.

(Antik Mısır Reçetesi Akşamdan Kalmanın Tedavisini Anlatıyor)

Galen metinleriyle ilgili böylesi bir çalışma araştırmacılarca ilk kez yapılmıyor. Bu yılın başlarında, parçacık fizikçileri ABD Enerji Bakanlığı laboratuvarında Hristiyan ilahileri kitabı olarak yeniden oluşturulmuş bir el yazmasına gizlenmiş Galen metninin geri kalanını ortaya çıkarabilmek için yüksek enerjili X-ışınları kullanmayı denedi.

Live Science. 16 Temmuz 2018.