Paleontologlar, T. rex’in Bilinen En Yakın Atasını Buldu

Paleontologlar, devasa tiranozorların şimdiye kadar bilinen en yakın atası olarak tanımlanan yeni bir dinozor türü keşfetti: Khankhuuluu.

Calgary Üniversitesi Fen Fakültesi’nden Jared Voris ve Dr. Darla Zelenitsky’nin liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibinin yaptığı keşif, Nature dergisinde yayımlandı.

Calgary Üniversitesi Yer, Enerji ve Çevre Bölümü’nde doktora adayı olan Voris, bu yeni Tiranozor (Tyrannosaur) türünün yaklaşık 86 milyon yıl önce yaşadığını ve büyük yırtıcı dinozorların yok oluşunun ardından evrimleşen orta boy, çevik bir avcı olduğunu söylüyor.

Khankhuuluu, medyada — özellikle Jurassic Park gibi yapımlarda — ünlü şekilde temsil edilen dev Tiranozorların bilinen en yakın atası olarak tanımlanıyor.

“Bu yeni tür, Tiranozor evriminin yükseliş aşamasına açılan bir pencere sunuyor; yani küçük yırtıcılardan tepe yırtıcıya dönüşüm sürecine” diyor Voris.

(İlgili: Moğolistan’da T.rex’ten Daha Büyük Bir Dinozorun İzleri Keşfedildi)

Khankhuuluu, Moğolca’da “ejderhaların prensi” veya “ejderha prensi” anlamına geliyor. Bu isim, Tiranozor soy ağacındaki yerini yansıtıyor: Khankhuuluu, Tyrannosaurus rex (Zorba Kertenkele Kralı) gibi türlerden önce gelen bir “prens”.

Tiranozorların bilinen en yakın atası olan Khankhuuluu, birçok özelliğiyle torunlarına benzese de, onların sahip olduğu bazı belirgin fiziksel niteliklerden yoksundu. Yeni türün ağırlığı yaklaşık 750 kilogramdı (bir at büyüklüğünde) ve bu da onu devasa torunlarından iki ila üç kat daha küçük yapıyordu.

Khankhuuluu’nun kafatasında, çiftleşme gösterisi ya da gözdağı verme amacıyla kullanılan ve Albertosaurus ya da Gorgosaurus gibi türlerde daha belirgin hale gelecek küçük, ilkel boynuzlar bulunuyordu. Uzun ve sığ kafatası, T. rex gibi kemikleri parçalama yetisine sahip olmadığını gösteriyor. Bu yeni tür, çakallar gibi çevikliğiyle avlanan bir orta düzey yırtıcı (mezopredatör) olarak tanımlanıyor.

Fosiller, Moğolistan’ın güneydoğusundaki Bayanshiree Formasyonu’nda bulundu ve 1970’lerde paleontolog Altangerel Perle tarafından incelendi. Perle, fosilleri Çin’den bilinen bir başka orta boy Tiranozor olan Alectrosaurus ile benzer bulmuştu. Ancak Voris, 2023 yılında Moğolistan’daki Paleontoloji Enstitüsü’nde bu fosilleri yerinde incelediğinde, onları Alectrosaurus’tan ayıran özgün özellikleri fark etti.

Bu keşif, aynı zamanda Tiranozor evrimine dair yeni bilgiler de sağlıyor.

“Khankhuuluu ya da ona yakın bir tür, yaklaşık 85 milyon yıl önce Asya’dan Kuzey Amerika’ya göç etmiş olmalı” diyor paleontolog ve Calgary Üniversitesi Yer, Enerji ve Çevre Bölümü’nde doçent olan Dr. Darla Zelenitsky.

“Çalışmamız, bu göç olayının bir sonucu olarak büyük Tiranozorların Kuzey Amerika’da evrimleştiğine dair sağlam kanıtlar sunuyor.”

Araştırmanın sonuçları, Asya ve Kuzey Amerika arasındaki Tiranozor hareketliliğinin daha önce sanıldığından daha seyrek ve daha az rastlantısal olduğunu ortaya koyuyor. Khankhuuluu, Asya fosil kayıtlarında bilinen son Tiranozor atası olarak karşımıza çıkıyor.

Araştırma ayrıca, bu yeni türün ya da akrabalarından birinin bir kara köprüsü üzerinden Kuzey Amerika’ya geçtiğini ve burada ünlü tepe yırtıcı Tiranozor türlerine evrildiğini gösteriyor. Fosil kayıtlarına göre, Tiranozorlar birkaç milyon yıl boyunca sadece Kuzey Amerika’da yaşadı, ardından yeniden Asya’ya göç etti ve burada soy ikiye ayrıldı:

Biri daha da büyüyerek nihayetinde T. rex gibi tepe yırtıcılara evrildi. Diğeri ise uzun burunlu, orta boylu türlere — halk arasında “Pinokyo rexleri” olarak anılan gruba — dönüştü.

Araştırmacılar şimdi bu tepe yırtıcıların daha eski atalarını incelemeyi planlıyor. Çünkü bu erken evrimsel basamaklar hâlâ oldukça yetersiz bir şekilde anlaşılmış durumda.

University of Calgary. 11 Haziran 2025.

Makale: Voris, J.T., Zelenitsky, D.K., Kobayashi, Y. et al. (2025). A new Mongolian tyrannosauroid and the evolution of Eutyrannosauria. Nature.