Özel Yapılar İlk Neolitik Toplulukları Bir Araya Getiriyordu

Yeni çalışma, en erken tarım köylerinde yer alan bazı özel yapıların, topluluğun uyumunu korumak için anahtar niteliğinde olduğunu gösterdi.

Ürdün, Beidha’da yer alan erken Neolitik döneme ait ortak kullanım amaçlı yapıdan bir görünüm. C: Cheryl Makarewicz

Gıda üretiminin ortaya çıkışı, 10.000 yıldan fazla bir süre önce Yakın Doğu’da gerçekleşti ve bu durum insan topluluklarının düzenlerinde büyük değişikliklere sebep oldu. Prof. Cheryl Makarewicz ve Prof. Bill Finlayson tarafından PloS One dergisinde yayınlanan yeni bir çalışma, dünyanın en erken tarım köylerinde devamlı olarak bazı özel yapıların yer aldığını ve bunların topluluk uyumunu sürdürmenin ve geliştirmenin anahtarı olduğunu gösterdi.

Petra UNESCO Dünya Mirası Alanı ile aynı dağlarda bulunan Beidha’daki Çanak Çömlek Öncesi Neolitik B (PPNB) yerleşimindeki kazılar sırasında ele geçirilen yeni arkeolojik verilerden yola çıkılarak yapılan çalışma, erken tarım köylerinin mimari yapısının, çiftçiliğin ve hayvan gütmenin ilk zamanları ile ilişkili yeni sosyal streslerin ortaya çıktığı bir dönemde insan etkileşimini nasıl şekillendirdiğini gösteriyor.

(Ürdün’deki Nehir 7000 Yıl Önce Bakır Yüzünden Kirlenmiş)

“Bu binalar, yiyecek hazırlanması ve alet yapımı gibi gündelik faaliyetlerin eşzamanlı olarak birkaç kişi tarafından üstlenilebileceği bir yer olarak, toplum için bir odak noktası oluşturdu” diye belirten Makarewicz ekliyor: “Ayrıca, bu alanlar, topluluk üyelerinin uğrayabileceği ve komşularıyla sohbet edebilecekleri bir yer sağladıkları için de bu gayri resmi, ancak oldukça düzenli eylem, daha büyük ve yerleşik halklara doğru gelişme bağlamında önemliydi. Topluluk üyeleri, bilgi aktarımının farkındaydı ve güncel bilgilerden haberdar olabilmeleri için de merkezi bir yerleri vardı.”

“Burada gördüğümüz bir diğer şey ise, toplulukların bitki ve hayvan kaynaklarına nasıl sahip olacakları ve giderek artan bu kalabalık yerleşimler için daha fazla tartışma yaratmış olabilecek bir mesele olan bunların nasıl kontrol edileceğine dair yeni olguları nasıl ele aldıklarına dair gerçekten ilginç bir örnek olmasıdır. Yine ilginçtir ki, Beidha’daki insanlar, bu yeni toplumsal gerilimleri, Ürdün Vadisi’nde batıya doğru yer alan çağdaşlarından çok farklı bir biçimde ele almışlar.”

(Ekmeği Kim İcat Etti?)

“Vadide, ortak mimari inşa etmekten çok, gömüldükten bir süre sonra bireylerin kafatasının çıkarılmasını, belli bir süre saklandıktan sonra onlara yeni yüzler verebilmek için alçı ile sıvanmasını içeren ayrıntılı, çok aşamalı ve muhtemelen toplu olarak gerçekleştirdikleri ölüm uygulamaları geliştirdiler. Pek çok diğer meslektaşımız gibi, biz de Neolitik dönemdeki kafataslarına bu ritüelize işlemin, sosyal uyum için başka bir yol olduğunu düşünüyoruz, ama bunu Beidha’daki ortak binalardan çok farklı bir şekilde yaptığını da belirtmeliyiz.”

Araştırmacılar, Ürdün’ün güneyinde, sosyal yapılarını korumak ve güçlendirmek için Levant’taki diğer başka yerlerde görülen rastlantısal ve dramatik ritüel ve ölüm uygulamalarından ziyade, konut olarak kullanılmayan ancak toplumun gündelik faaliyetlerini gerçekleştirdiği bazı özel yapılar ile farklı bir sosyal uyum yolunun geliştirildiğini ileri sürüyorlar.

(Ürdün’de, Sınıflandırılarak Gömülmüş 9,000 Yıllık İskeletler Keşfedildi)

Araştırmacılar, “Ürdün’ün güneyindeki toplumu yapılandırmak için özel amaçlı mimariyi kullanmanın uzun bir geçmişinin olduğunu ve yapıların sığınaktan daha fazlası için kullanıldığı bu durumun Neolitik dönemin başlangıcına kadar gittiğini belirtiyor. Bu uygulamanın devamlılığı, Neolitik devrimden geçen yollarda güçlü bir yerel süreklilik sergiliyor.” diyor.

Science Daily. Kiel Universitesi. 27 Haziran 2018.

Makale: Makarewicz, C. A., & Finlayson, B. (2018). Constructing community in the Neolithic of southern Jordan: Quotidian practice in communal architecture. PloS one, 13(6), e0193712.