Özbekistan’da ‘Köpekbalığı Dişli’ Dev Bir Dinozor Keşfedildi

Yaklaşık 90 milyon yıl önce, tırtıklı köpekbalığı benzeri dişlere sahip etçil devasa bir yırtıcı, günümüzde Özbekistan olan yerde dolaşıyordu.

8 metrelik yaratık yaklaşık 1.000 kilogram ağırlığındaydı, bu da onu bir Afrika filinden daha uzun ve bir bizondan daha ağır yapıyor. Araştırmacılar, 15. yüzyılda yaşamış bir astronom, matematikçi ve padişah olan Uluğ Bey anısına ona Ulughbegsaurus uzbekistanensis adını verdi.

Bilim insanlarını şaşırtan şey, bu dinozorun, ekosisteminin daha önce bilinen uç yırtıcısı olan bir tiranozordan iki kat daha uzun ve beş kattan daha ağır olmasıydı.

(Kanada’da ‘Ölüm Meleği’ Adlı Tyrannosaurus Türü Bulundu)

Çene kemiği parçası 1980’lerde Özbekistan’ın Kızılkum Çölü’nde bulundu ve araştırmacılar 2019’da bir Özbekistan müze koleksiyonunda yeniden keşfettiler.

U. uzbekistanensis’in kısmi çene kemiği, hayvanın bir carcharodontosaur veya “köpekbalığı dişli” bir dinozor olduğunu önermek için yeterliydi. Bu etoburlar, en ünlü türü Tyrannosaurus rex olan tiranozorların kuzenleri ve rakipleriydi.

Calgary Üniversitesi’nde paleobiyoloji doçenti olan ortak araştırmacı Darla Zelenitsky, iki dinozor grubunun oldukça benzer olduğunu, ancak carcharodontosaurların genellikle ağır tyrannosaurlardan daha ince ve hafif yapılı olduğunu söylüyor.

Buna rağmen, carcharodontosaurlar genellikle tyrannosaur dinozorlarından daha büyüktü ve 6.000 kg’dan daha fazla ağırlığa ulaştı. Daha sonra, yaklaşık 90 milyon ila 80 milyon yıl önce, carcharodontosaurlar ortadan kayboldu ve tyrannosaurların boyutları büyüdü, Asya ve Kuzey Amerika’da uç yırtıcılar oldular.

Araştırmacılar, yeni bulgunun Orta Asya’da keşfedilen ilk carcharodontosaur dinozoru olduğunu belirtiyor. Paleontologlar, tyrannosaur Timurlengia’nın aynı zamanda ve yerde yaşadığını, ancak 4 metre uzunluğunda ve yaklaşık 170 kg ağırlığında olduğunu zaten biliyorlardı. Timurlengia, U. uzbekistanensis’ten birkaç kat daha küçüktü, bu da U. uzbekistanensis’in bu ekosistemdeki en uç yırtıcı olduğunu düşündürdü.

Ekip, bu yaratıkların civardaki boynuzlu dinozorları, uzun boyunlu sauropodları ve devekuşu benzeri dinozorları yemiş olabileceğini söylüyor.

Japonya’daki Tsukuba Üniversitesi Yaşam ve Çevre Bilimleri Enstitüsü’nde doçent olan çalışma lideri Kohei Tanaka, “Keşfimiz, carcharodontosaurların 90 milyon yıl önce Asya’da hâlâ baskın yırtıcı hayvanlar olduğunu gösteriyor.” diyor.

Minnesota Üniversitesi’nde paleontoloji profesörü olan ve araştırmaya dahil olmayan Peter Makovicky, U. uzbekistanensis’in yerel besin zincirinin en üstünde olduğunu kabul ediyor. Makovicky, “Bence bu kemik o kadar büyük ki, bu çok büyük bir yırtıcı dinozor ve büyük olasılıkla ekosistemindeki uç yırtıcı olmalıydı.” diyor.

Ekip, U. uzbekistanensis bulgusunun, carcharodontosaurların soyu tükenmeden önce birlikte yaşayan bir carcharodontosaur ve bir tyrannosaur’un bilinen son örneği olduğunu söylüyor.

Ekip, U. uzbekistanensis’in dişlerinin üzerinde benzersiz kemikli çıkıntılara sahip olduğunu buldu. Bununla birlikte, çenesinin kenarlarında, şu anda Kanada’da bulunan 79,5 milyon yıllık tiranozor Thanatotheristes degrootorum’a (adı “ölüm meleği” anlamına geliyor) benzeyen kemikli çıkıntılar vardı.

Zelenitsky, “Her iki türün de neden bu çıkıntılara sahip olduğu açık değil, ancak belki de yakından ilişkili olmayan türlerin benzer özelliklere sahip olacak şekilde evrimleştiği bir yakınsak evrim durumudur.” diyor.

Live Science. 8 Ağustos 2021.

Makale: Tanaka, K., Anvarov, O. U. O., Zelenitsky, D. K., Ahmedshaev, A. S., & Kobayashi, Y. (2021). A new carcharodontosaurian theropod dinosaur occupies apex predator niche in the early Late Cretaceous of Uzbekistan. Royal Society Open Science, 8(9), 210923.