Ötzi’nin Son Yolculuğunun Öyküsü Yosunlarla Anlaşıldı

Buzadam Ötzi’nin midesinde bulunan yosunlar, Ötzi’nin Alplerin bu yüksek noktasına nereden geldiğini aydınlatıyor.

Buzadam Ötzi 5.300 yıl önce öldüğünde, yanında en az 75 tür yosun ve kızılyaprak vardı. Yeni araştırmalara göre bu bitkisel ortam, Ötzi’nin son yolculuğunun detaylarını ortaya çıkarıyor.

Ünlü mumya ile birlikte buzda kalmış olarak bulunan türlerin bir kısmının Ötzi’nin öldüğü yükseklikte yetiştiği biliniyor. Diğer türler ise muhtemelen Alp dağ keçisi gibi hayvanlar tarafından buraya taşınmıştı.

(Buz Adam Ötzi Her An Kalp Krizi Geçirmek Üzereydi)

Ancak yeni araştırmaya göre Ötzi de yanında hem kasıtlı olarak hem de istemeyerek bazı türler getirmişti. Bu türlerin birçoğu Alpler’in yakınındaki Schnalstal vadisinde yetişiyor. Yani Ötzi son yolculuğunu yüksek dağlara doğru bu vadi boyunca yapmıştı.

Çalışmanın ortak yazarlarından arkeobotanikçi James Dickson, “Bulgularımız, Ötzi’nin çevredeki diğer vadiler yerine Schnalstal’dan gittiğine dair büyük bir kanıt sağlıyor.” diyor.

Yosunlar yenmek için değildi

Şimdi Ötzi olarak bilinen doğal mumya, ilk olarak 1991 yılında Avusturya ve İtalya sınırındaki bir dağ sırası olan Alpler’de yürüyüş yapan bir çift turist tarafından keşfedildi. Gövdesinin ve eşyalarının inanılmaz derecede iyi korunmuş olması, Buzadam’ın hayatı hakkında, giydiklerinden (deriden ve posttan yapılmış giysiler, bir pelerin) kullandığı silahlara (yeni keskinleştirilmiş bıçak, oklar) kadar birçok bilgi sağladı.

Arkeologlar ayrıca Ötzi’nin 45 yaşlarında ve şiddetli bir şekilde öldüğünü de belirlediler. Kafa travması, baş parmağı ve işaret parmağı arasında kemiğe derin bir kesik ve sol omzuna saplanmış bir ok ucu vardı. Bu ok yarası muhtemelen Buzadam’ın kanamadan ölmesine neden oldu.

(5300 Yıllık Buzadam Ötzi’nin Son Yedikleri Tespit Edildi)

Dickson, 1994 yılından itibaren Ötzi’nin bulunduğu bölgeden gelen yosun ve kızılyaprak kalıntılarını analiz etmeye başladı.

Dickson, “Düzinelerce küçük şişe vardı ve şişelerden biri çok siyah, çok koyu kahverengi görünüyordu ve bunun nedeni kesinlikle yosun dolu olmasıydı. ‘İlk önce ona bakacağım’ diye düşündüm, bu yüzden bir çift cımbız aldım ve yavaşça tüpten yosunu çıkardım ve henüz tüpün dışına çıkarmadan önce bile bunun ne olduğunu biliyordum.” diyor.

Bu yosun, Buzadam’ın bulunduğu soğuk, buzlu yüksekliklerde hiç gelişemeyen bir tür olan Neckera complanata adlı bir yosun türü idi. Dickson, Buzadam’ın sindirim kanalında, şaşırtıcı bir keşifte bulunan mikroskobik bitlerin de bulunduğunu, çünkü yosunun lezzetli veya besleyici olmadığını söyledi. Ayrıca, şaşkınlığın, annenin sindirim sisteminde minik bataklık yosunu lekelerinin keşfi olduğunu söyledi.

Şaşırtıcı olarak Buzadam’ın sindirim sisteminde de, mikroskobik yosun izleri bulundu. Zira bu yosun lezzetli veya besleyici değildi. Ayrıca minik bataklık yosunlarının da kalıntıları ortaya çıkarıldı.

Araştırmacılara göre büyük olasılıkla, Ötzi bu yosunları yutmak istemememişti, onları yanında taşımak istemişti. Emici bataklık yosunu tıbbi amaçla kullanılmış olabilir. Buzadam’ın korkunç el yarasından kanı kesmek için kullanılmış olabilir. Çünkü bu yara Ötzi’nin ölümünden muhtemelen bir ya da iki gün daha önce olmuştu. Neckera yosunu ise, Ötzi’nin bağırsağında bulunan dağ keçisi veya kızıl geyik etini sarmak için kullanılmış olabilir.

Ölümcül bir yolculuk

Ötzi’nin keşfedildiği andan itibaren nereden geldiği konusunda tartışmalar oldu, kuzeyden mi yoksa güneyden mi? Mumyanın midesinde bulunan polen taneleri, adamın ölmeden 36 saat önce yaklaşık 1.000 metre yükseklikte yemek yediğini ortaya koyuyor; cesedi ise çok daha yüksekte, 3.210 metre rakımda bulundu. Yani Ötzi’nin son günlerinde sürekli dolaştığı kesin, ama nereden?

Muhtemelen Ötzi’nin yüksek dağlara taşıdığı alçak seviyede yetişen yosunların bazıları bir ipucu sağlıyor.

Dickson ve meslektaşları, cesedin yakınında bulunan beş adet düşük rakımlarda yetişen yosun dağılımını inceledi: Anomodon viticulosus, Hymenostylium recurviostre, Neckera complanata, Sphagnum affine ve Sphagnum teres.

Bu yosunların tümü için en sık habitat, Buzadam’ın bulunduğu yüksek rakıma kadar vadilerden biri olan Schnalstal Vadisi’nde. Özellikle, Sphagnum affin, Vtschgau Vadisi’nin dibinde, Schnalstal’ın altındaki vadide bulunuyor. Yani Ötzi’nin ölümünden önceki günlerde 600 metreye kadar indiğini gösteriyor.

Araştırmacılar hala Buzadam’ın ölümcül yarasından bel çantasının içeriğine kadar her şeyi araştırıyor, ancak yeni makale Dickson’ın sahadan alınan 200 yosun örneğinin kesin bir özeti.

Live Science. 1 Kasım 2019.

Makale: Dickson, J. H., Oeggl, K. D., Kofler, W., Hofbauer, W. K., Porley, R., Rothero, G. P., … & Heiss, A. G. (2019). Seventy-five mosses and liverworts found frozen with the late Neolithic Tyrolean Iceman: Origins, taphonomy and the Iceman’s last journey. PloS one, 14(10).