Orjinal Renkleriyle 20 Klasik Dönem Heykeli

Klasik heykellerin beyaz renkli olduğu düşünülür. Bu beyaz renk yüzyıllar boyunca, bir saflık timsali ve Batı uygarlığının kaynağına işaret eden asalet örnekleri olarak görüldü. Fakat yapılan araştırmalar, klasik Yunan ve Roma heykellerinin aslında renkli olduğunu, ama boyaların zamanla aşındığını gösteriyor.

Heykellerin üzerindeki boya kalıntıları farklı ışıklarla ve kızılötesi ışınlarla yapılan testler sonucu tespit edilebiliyor. Bu yöntemlerde heykellerin eskiden hangi renk olduğu anlaşılıyor. XRF gibi metodlarla ise boyaların bitki, denizkabuğu ve benzeri hangi maddelerden yapıldığı anlaşılabiliyor. Arkeolog Vinzenz Brinkmann 25 yıldır heykellerin renklendirilmesi üzerine araştırmalar yapmış. İlk olarak Münih’te Stiftung Archäologie and the Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek Müzesi’nde yapılan sergide görülen heykellerin renklendirilmiş halleri, daha sonra birçok ülkeyi dolaşmış.

Heykellerin bu renkli, hatta bazen fazlaca renkli halleri, farklı (ve garip) görünmekle birlikte, modern insanın onlara bakış açısını da bir bakıma değiştiriyor. Baştan aşağı beyazken, zamansız ve ulaşılamaz hissi veren heykeller, renklendirilince daha insani ve bize daha yakın bir konuma geliyor. Hemen alttaki İmparator Augustus heykeli, efsanevi bir imparatordan çok günlük bir görüntü gibi. Klasik heykeller renklenince, bir bakıma canlanıyor. Bizim için alışılmışın dışında olan bu görüntülerin, klasik dönem insanları için normal ve gündelik olduğu düşüncesi de bir o kadar şaşırtıcı ve düşündürücü.

1- Prima Porta’lı Augustus 

Roma İmparatoru Augustus’un, dul karısının Prima Porta’daki villasında bulunan heykeli. Heykelin orijinalinin MÖ 20’de Senato tarafından Augustus’a verildi. Bronz orijinalin Yunan bir heykeltraş tarafından yapıldığı düşünülüyor. Bu mermer kopyasının ise Augustus’un oğlu Tiberius’tan annesine bir hediye olduğu düşünülüyor.

Augustus’un çıplak ayaklı olarak betimlenmesi gibi özellikler imparatorun ilahiliğine vurgu yapıyor. Yanındaki küçük aşk tanrısı (Cupid) heykeli de Julius ailesinin aşk tanrıçası Venüs’ün soyundan olduğuna bir gönderme yapıyor. Fakat Augustus imparatorken, bir tanrı olarak betimlenmek istemiyordu. Bu da heykeli oğlu Tiberius’un yaptırdığı fikrini güçlendiriyor. Tiberius ayrıca heykele babasının imparatorlukta oynadığı rollerle ilgili sahnelerin resmedildiği bir göğüslük eklettirmişti.

2- Kassel Apollo

Pausanias’ın verdiği bilgilere dayanarak, MÖ 450’ye tarihlenen heykelin orjinalinin Kalamis ya da daha büyük ihtimalle Phidias tarafından yapıldığı düşünülüyor. Orijinali büyük ihtimalle bronzdan yapılmıştı. Rekonstrüksiyonlarında sıklıkla sol elinde defne dalı, sağ elinde ok ve yay ile betimleniyor. Heykelin en az 20 bilinen versiyonunun dışında, sikke ve değerli taşlar üzerinde de temsilleri bulunuyor. Bunlar da antik Yunan dünyasında orjinalinin oldukça ünlü olduğunu düşündürüyor.

3-Athena Lemnia (ya da Limni’li Athena)

Tanrıça Athena’nın bir klasik dönem heykeliydi. Pausanias’ın yazdığına göre, bronz orjinali Phidias tarafından MÖ 450-440 yıllarında yapılmıştı. Atina’da yaşayan Limnililer bu heykeli Akropolis’e adadı. Heykelin orjinal bir kopyasının günümüze ulaşıp ulaşmadığı bilinmiyor, fakat iki rekonstrüksiyonu bulunuyor.

4- Lovatelli Venüsü

MÖ 200-1 yılları arasına tarihlenen Roma dönemi Lovatelli Venüsü, Pompeii’deki bir villada bulundu. Lovatelli Venüsü’nün boyaları, Antik dünyadan kalan heykellerin çoğunun aksine, çok iyi korunmuştu. Dış mekanda bir oyukta bulunan heykelin arkasındaki duvar mavi boyalıydı. Bir heykeleciğe yaslanan Afrodit elinde bir elma tutuyor. Heykelin kulaklarının delik olması, bir zamanlar küpe taktığını gösteriyor.

5-Parthenon Athena’sı, ya da orijinal adıyla Athenos Parthenos,

Phidias tarafından MÖ 447’de yapımına başlanan,  ve Atina’daki Parthenon’da bulunan devasa bir Athena heykeliydi. Heykel altın ve fildişiyle yapılmıştı ve Atina’nın en ünlü kült imgelerinden biriydi. Heykel antik Yunan’ın en hayranlık duyulan heykeltraşlarından biri Phidias’ın en büyük başarılarından biri olarak görülüyordu.

Fakat önce MÖ 296’da Lachares altın levhalarını askerlere ödeme yapmak için kaldırttı. Heykel MÖ 165’te zarar gördü fakat tamir edildi. MS 5. Yüzyıla kadar Parthenon’da duran heykel Romalılar tarafından kaldırıldı ve bundan sonra izi kayboldu.

Heykelin Alan LeQuire tarafından yapılan modern ve renkli bir kopyası Amerika’da, Nashville’deki Parthenon reprodüksiyonu içinde bulunuyor. Alan LeQuire, Phidias’ın heykeline olabildiğince sadık kalmaya çalıştığını söylüyor. Yapımı 8 yıl süren modern heykel, Batı dünyasındaki en büyük iç mekan heykeli olmuş.

6- Tenea Kouros’u

Corinth yakınında Tenea’da bulunan, büyük ihtimalle bir mezar heykeli olan arkaik Kouros, Kuzeydoğu Mora Yarımadası’nda, MÖ 560 civarında yapıldı. Heykel büyük ihtimalle, ölen kişiyi temsil ediyor ve onun anısını ölümünden daha sonraya taşıyor.

Kouros, ve kadınlar için Kore, genç erkek ve genç kadın heykellerine verilen isim. Kouros’lar hep aynı duruşa sahip şekilde betimleniyor: sol ayakları önde, kolları vücutlarına yakın, gözleri karşıyo bakar şekilde, ve yüzünde “arkaik gülümseme” ile.

 7- Spedos grubuna ait Kikladik figürin

Kiklad kültürü Ege adalarında MÖ 3300-2000 yılları arasında gelişti. Spedos türü en yaygın  ve en uzun süre kullanımda kalan Kikladik figür tipidir. Genelde, uzun ve kollarını kavuşturmuş bir kadın betimi şeklindedir, ve U-şekilli bir kafası vardır. Bir tane örnek dışında hepsi kadındır.

8- Aegina adasındaki Aphaia Tapınağı’nın Batı alınlığı

Aphaia, sadece bu tapınakta tapınılan bir Yunan tanrıçasıydı. Tapınağın Batı alınlığında Homeros tarafından anlatılan ikinci Troya savaşı betimleniyor. Alınlıktaki heykeller Arkaik dönem stilinde yapılmış.

Yunanistan Aegina’daki Aphaia Tapınağı’nın Batı alınlığında Troyalı Okçu, yaklaşık MÖ 490-480 yıllarına tarihleniyor. Heykel büyük ihtimalle Aşil’i topuğundan vurarak öldüren Paris’i betimliyor. Üstünde Orta Asyalı İskitlere özgü kıyafet görülüyor.

Altındaki Athena heykeli de aynı tapınaktan ve aynı tarihten. Renklendirme sadece orjinal görünüşünden bir nebze emin olunabilen bölgelerle kısıtlandırılmış.

MÖ 490 yılına tarihlenen Bir Savaşçının Miğferli Başı da tapınağın Batı alınlığından. Bronzdan yapılmış bir Kalsidiyan (Chalcidian) miğfer takan savaşçı olasılıkla Troyalı olabilir.

9- Bizans İmparatoriçesi Ariadne

MS 500’e tarihlenen heykel. Laterno’daki Museo della Basilica di San Giovanni’de sergileniyor. Komik kategorisinden listemize giriş yaptı.

10- Lutraki’den Uzanan Aslan heykeli

Yaklaşık MÖ 570-60’ye tarihlenen heykel Korint yakınındaki Lutraki’de bulundu. Aslanın maviye boyanmış göz alıcı yelesi, antık anıtlar için özel bir durum değil. Antik Yunan’da aslan heykelleri sıklıkla mezarların üstünde otururdu. Bu heykellerin yele ve yüz hatları gibi süsleme detayları, kürklerini öne çıkaracak parlak renklere boyanıyordu.

11- Caligula Büstü

Ölümünden sonra Caligula’nın heykelleri yok edilmişti. Ortaya çıkarılanlar da bu yüzden genelde parçalanmış halde oluyor. İmparatorun MS 37-41 yıllarına tarihlenen bu heykelinde, sadece sol gözünde boya kalıntısı korunmuş. Söylenceye göre bu da bazı sanat tarihçilerin, imparatorun deliliğinin heykellerine bile yansıdığını iddia etmesine yol açmış. Caligula’nın heykellerindeki görünüşleri genellikle birbirinden çok farklı olmasına rağmen, alnındaki perçemleriyle ona özel saç modeli, heykellerinin saptanmasında önemli rol oynamış.

12- Peplos Kore’si

MÖ 530’a tarihlenen ve Akropolis’te bulunan Kore, Yunan arkaik sanatının en bilinen örneklerinden. İlk olarak sağdaki renklendirme yapılmış, fakat antik insanların tüm heykeli değil sadece süsleme ve detayları boyadığı eleştirisini almıştı. İkinci versiyonda sadece kesin olarak belirlenebilen renkler boyandı. Küratör Susanne Ebbinghaus: “Yunan kadın ve erkek heykellerinin saçlarında korunmuş bir renk varsa o da kırmızıdır. Kırmızı bir zemin rengi olarak kullanılmış olmalı, bu yüzden sarı Kore’ye kahverengi bir saç yapıldı” diyor.

13- Chios (Sakız Adası) Kore’si

Atina’daki Akropolis’ten MÖ 520-510 yıllarına tarihlenen  Chios (Sakız Adası) Kore’si, Chiotissa. Kıyafetindeki göz kamaştırıcı dökümler, dokular ve renkler ile zarif ayrıntılar heykelin büyük ihtimalle İyonya’da yapıldığını düşündürüyor.

14- İskender Lahdi

İskender Lahdi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde bulunuyor. MÖ 320 yılına tarihlenen Yunan dönemi eserde Çıplak Yunanlılar Perslilerle savaşıyor. Sağda Büyük İskender at üstünde savaşırken görülüyor. İskender’in uzun kollu tüniği, fetihlerinin onu bir Doğu’nun Kralı rolüne koyduğunu gösteriyor. Fakat aslan derisi başlığı onu efsanevi kahraman Herkül’e  bağlıyor. Lahit, Sidon’da kraliyet nekropolisinde bulunmuştu, ve Sidon kralı Abdalonymos’a ait olduğu düşünülüyor.

15- Caligula Heykeli

MS 1. Yüzyıla tarihlenen İmparator Gaius Caligula’nın heykeli, pek sevilmeyen imperator Caligula’nın varolan iki tam heykelinden biri. Heykelde Caligula’nın yüzü ve başının rekonstrüksiyonları, imparatorun büstlerinden esinlenerek yapılmış.

16- Aristion’un Steli

MÖ 510’da Yunan savaşçı Aristion’un mezarına dikilen stel, Aristion’un savaşta kazandığı başarıları anıyor. Aristion sarı bronz ya da deriden bir zırh giyiyor, ve aynı mavı renkli miğfer ve tekmelik takmış. Büyük ihtimalle heykeltraş Aristokles tarafından yapılmış.

17- Phrasiklea Kore’si

Phrasikleia Kore’si, Paros’lu Aristion’un MÖ 550-540 yılları arasında yaptığı bir Arkaik Yunan heykeli. Heykel, antik Myrrhinus kentinde bir mezarın üstünde bulundu, bu nedenle büyük ihtimalle bir mezar heykeliydi. Heykelin çok iyi korunmuş olmasının yanı sıra, altlığında bir de yazıt bulundu. Bu yazıt sayesinde Phrasikleia’nın evlenmemiş bir kadın olduğu, ve heykeli yapanın  Aristion olduğu öğrenildi.

18- Genç Atletin Başı

Bronzdan yapılmış Genç Atletin Başı, MS 1. Yüzyıl Roma dönemine tarihleniyor. Sporcunun başında kazananlara verilen taçlardan biri var. Heykel ilk bulunduğunda tek parçaydı fakat kaşifleri çok ağır olduğu için tek parça halinde taşıyamayacaklarını düşünüp baş kısmını ayırdı. Gözler için gümüş ve kırmızı yarı-değerli taşlar kullanılmış.

19- Pompeii’deki Artemis 

Pompeii’deki Artemis heykelinde vahşi doğa ve avcılık tanrıçası Artemis görülüyor. Heykel Pompeii’de bir ev içinde bulundu. Çok daha sonra yapılmasına rağmen kıyafeti ve hareket halinde olması gibi detaylar MÖ 6. yüzyıl arkaik Yunan heykel özelliklerini taklit eder. Fakat özellikle yüzü bunun bir MÖ 6. yüzyıl eseri olamayacağını gösterir.

20- Paramythion’un Steli

MÖ 380-379 yıllarına tarihlenen Yunan Paramythion’un mezar steli. Stelde görünen vazo, gelinin evlenirken yıkandığı suyun taşındığı bir vazo. Bu vazolar genelde evlenmemiş kadınların mezar taşlarında görülüyordıu. Mezar taşında babası ya da bir damatla el sıkışırken görülen Paramythion da büyük ihtimalle evlenmeden önce ölmüş. Stel solda şu andaki halinda, ortada eski halinde, ve sağda kızılötesi ışık altında görülüyor.

Hyperallergic, Colourlovers, Washington Post, Harvard Magazine, Smithsonian Magazine