Nero’nun Sarayında İki Kiloluk ‘Mısır Mavisi’ Parçası Bulundu

Bu keşif, mavi pigmentin antik Mısır’daki kökenleri ile Rönesans sanatçıları tarafından yeniden keşfi arasındaki bağlantıyı aydınlatabilir.

Roma’nın görkemli Domus Aurea sarayının kalıntılarında, arkeologlar yaklaşık 2.000 yıl önce İmparator Nero’nun mermer sarayının duvarlarını süslemek için sanatçılar tarafından kullanılan çeşitli antik pigmentleri gün yüzüne çıkardı.

Atölyelerin kalıntıları içinde, arkeologlar sarı aşıboyası içeren bir amfora ve realgar ile kırmızı aşıboyası gibi pigmentlerle dolu küçük kavanozlar buldu. Ayrıca, sanatçıların pigmentleri suyla karıştırdığı havuzlara da rastlandı.

Ancak bu buluntular arasında en dikkat çekici olanı, binlerce yıldır ışıltılı ve mistik özellikleri nedeniyle değer verilen nadir bir pigment olan Mısır mavisinin katı bir parçasıydı.

(İlgili: Raphael, Galatea Eserinde ‘Mısır Mavisi’ Kullanmış)

Kolezyum Arkeoloji Parkı Direktörü Alfonsina Russo, “Bu pigmentin mavi tonunun derinliği inanılmaz bir hayranlık uyandırıyor. Domus Aurea, bir kez daha bizi büyülüyor ve bu seçkin ve zarif imparatorluk sarayının odalarını ustalıkla süsleyen ressamların kullandığı renklerin parlaklığını yeniden gözler önüne seriyor” diyor.

Dünyanın En Eski Sentetik Pigmenti

Aşıboyası ve realgar doğal olarak bulunurken, Mısır mavisi silis, kireçtaşı, bakır ve sodyum karbonat içeren minerallerin yüksek sıcaklıklarda pişirilmesiyle üretilen sentetik bir pigment. Bu nedenle dünyanın bilinen en eski sentetik pigmenti olarak kabul ediliyor.

Adından da anlaşılacağı gibi, mavi pigment antik Mısır’da ortaya çıktı ve en az MÖ 3.000’den itibaren dekorasyon ve tasarımda önemli bir unsur haline geldi. Antik Mısır portrelerindeki ince gölgelendirmeler ve cenaze figürinlerinin canlı renkleri bu pigmentle oluşturuldu.

Antik Roma mimarı Vitruvius, bu pigmentin tarifini MÖ 1. yüzyılda kaleme aldığı De Architectura adlı eserinde kaydetmişti. Bu durum, Mısır mavisinin Akdeniz dünyasında yaygınlaştığını ve Roma İmparatorluğu’nda popüler hale geldiğini gösteriyor. Araştırmacılar, daha önce Titus Hamamları ve Pompeii duvarlarında da Mısır mavisine rastlamıştı.

Domus Aurea’daki Keşfin Önemi

Arkeologlar genellikle Mısır mavisinin gözle görülemeyecek kadar ince izlerini buluyor. Örneğin, British Museum’daki araştırmacılar, Parthenon mermerlerinde mikroskoplar ve çeşitli görüntüleme teknikleri kullanarak Mısır mavisi izleri keşfetti. Diğer bulgularda ise pigment, ince tozlar veya küçük küreler halinde tespit edildi.

Ancak Domus Aurea’daki keşfi özel kılan, bulunan Mısır mavisi külçesinin olağanüstü büyüklüğü. İki kilodan daha ağır olan ve 15 cm uzunluğundaki bu devasa parça, pigmentin saray fresklerinde yaygın olarak kullanıldığını ve imparatorluk projesi üzerinde çalışan sanatçıların uzmanlığını gösteriyor.

Araştırmacılar, bu örneğin Roma’da üretilip üretilmediğini veya İskenderiye gibi bir Mısır kentinden ithal edilip edilmediğini araştırıyor. Vitruvius’un yazılarında belirttiği gibi, Cuma, Liternum veya Pozzuoli gibi yerler Mısır mavisi üretim merkezleri olarak biliniyordu.

Rönesans Sanatçılarına İlham Veren Renk

Araştırmacılar, Roma İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte Mısır mavisinin tarifinin kaybolduğunu ve ancak 19. yüzyılda İngiliz kimyager Humphry Davy tarafından yeniden keşfedildiğini düşünüyordu.

Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar, bu pigmentin Rönesans sanatında da kullanıldığını ortaya koydu. Giovanni Battista Benvenuto’nun 1524 tarihli “Azize Margaret” tablosu ve Raphael’in 1512’de tamamladığı “The Triumph of Galatea” freski bu kullanımın en önemli örnekleri arasında yer alıyor.

Raphael ve Domenico Ghirlandaio gibi sanatçılar, Nero’nun sarayının kalıntılarına gizlice girerek freskleri inceliyor ve sanatsal ilham alıyordu.

Domus Aurea’daki Mısır mavisi keşfi, bu renkli geçmişin, yüzyıllar sonra Rönesans sanatçılarını etkilemeye devam ettiğini gösteriyor. Bu keşif, antik sanat ile Rönesans sanatı arasındaki bağlantıya dair bir başka önemli kanıt sunuyor.

Smithsonian Magazine. 4 Şubat 2025.