Neden Bu Kadar Çok Roma Heykelinin Başı Yok?

Bir antik heykelin başını kazara kaybetmesi için birçok neden olabilir, hatta bazı durumlarda başı bilerek kesilmiş bile olabilir.

Bir müze bir sanat eserini sergilediğinde, genellikle eserin tamamını göstermeye çalışır. Yarım kalmış bir tabloya ya da bir tarafı çözülmüş bir duvar halısına rastlamak nadir bir durum. Ancak antik Roma heykelleri söz konusu olduğunda, biraz hasarlı olmak neredeyse norm haline geldi. Antik heykellerin sergilendiği bir müzede dolaştığınızda, kırılmış burunlar, kopmuş parmaklar ve bolca eksik başlar görmeniz muhtemel.

Peki neden bu kadar çok Roma heykeli başsız? Bu soruyu yanıtlamak, Brooklyn College ve New York Şehir Üniversitesi’nde klasik ve sanat tarihi profesörü olan Rachel Kousser’ın dediği gibi, biraz “arkeolojik olay yeri inceleme” çalışması gerektiriyor.

(İlgili: Bilinen En Eski ‘Sivil Bilim’, 2.000 Yıl Öncesine Uzanıyor)

Kousser, “Heykelin bağlamını ve kırığın kendisini incelemeye çalışırsınız. Diğer heykellerde gördüğünüz kalıpları düşünürsünüz.” diyor. Bir heykelin başını nasıl kaybettiğini kesin olarak bilmek genellikle mümkün olmasa da, bu tür ipuçları arkeologları birkaç yaygın nedene yönlendirebiliyor.

Antik dönemde heykel başlarının kırılması

Kousser, birçok heykelin başının kırılmasının ilk ve en basit nedeninin, boynun insan vücudunda doğal bir zayıf nokta olduğunu söylüyor. Bir heykel yıllarca sergilendikten sonra düştüğünde, dünyanın dört bir yanına taşındığında veya sahipler arasında el değiştirdiğinde genellikle ilk olarak boynu kırılır.

Ancak kırık başlar her zaman kazara olmaz; bazen Romalılar kasıtlı olarak kendi heykellerini parçalıyorlardı. “Damnatio memoriae” adı verilen bir süreçte, Roma Senatosu, ölümünden sonra özellikle sevilmeyen bir imparatorun hatırasını kınamak için oy kullanabilirdi. Eğer oylama geçerse, Senato, imparatorun adını kayıtlardan siler, mal varlıklarına el koyar ve portreleri ile heykellerini tahrip ederdi. Kousser’e göre, kötü şöhretli imparator Nero bunun bir örneği ve birçok portresi zarar görmüş ya da yeniden işlenmiş.

Ayrıca, Roma heykeltıraşları bazen heykellerini boyun kısmında “çıkarılabilir” başlarla tasarlamışlardı. Los Angeles’taki J. Paul Getty Müzesi’nde antik eserler küratörü Kenneth Lapatin’e göre, bu tasarım, gövde ve yüz için farklı malzemeler kullanmalarına, aynı heykel üzerinde farklı heykeltıraşların çalışmasına veya ileride başı tamamen değiştirmelerine olanak tanıyordu.

Bu tür heykeller, gövdelerde heykeltıraşın boynu yerleştirebileceği bir deliğin bulunması ve boynun bittiği yerde keskin bir kırık yerine düzgün bir şekilde oyulmuş bir kenara sahip olmasıyla kolayca belirlenebilir.

Modern dönemde heykel başlarının kırılması

Lapatin, “Nadir durumlarda, heykel başları modern zamanlarda da çıkarıldı” diyor. Roma heykellerini antika piyasasında satmak isteyenler var ve kötü niyetli sanat tacirleri, bir yerine iki eser satarak daha fazla para kazanabileceklerini öğrendiler – bu yüzden heykellerin başlarını kendileri kestiler.

Getty’deki Draped Woman (Örtülü Kadın) heykeli bunun bir örneği. Müze 1972’de 2,1 metre boyundaki heykeli satın aldığında geriye kalan sadece gövdesiydi — ancak arşiv fotoğrafları, heykelin 1930’lara kadar en azından bir başı olduğunu gösteriyordu.

Müzenin kıdemli küratörü, bir antika satıcısının koleksiyonundaki kırık heykele çok benzeyen bir baş sattığını fark ettiğinde, birisinin 20. yüzyılın bir noktasında ikisini ayırdığı açıktı.

Heykelin satın alınması veya restorasyonunda doğrudan yer almayan Lapatin, “Detayları bilmiyoruz, ama bu operasyonu yapan kişinin muhtemelen bir yanda başsız bir heykel, diğer yanda bir baş satarak daha iyi sonuç elde edebileceğini düşündüğünü sanıyoruz” diyor.

Boynun özensizce kesilmesi ve delinmesi, baş ve gövdenin birleştirilmesini zorlaştırsa da, Lapatin’e göre, konservatörler nihayetinde parçaları yeniden birleştirmeyi başardı ve bunun sonucunda antik bir heykelin başı ile gövdesi nadir bir yeniden birleştirildi.

Live Science. 25 Ağustos 2024.