Neandertallerin Kemikten Silah Yaptığını Gösteren İlk Kanıt Bulundu

Kemikten yapılmış 50.000 yıllık bu mızrak ucu, uzun süredir devam eden Neandertallerin zanaat yeteneklerine dair inançları sarsıyor.

Arkeologlar İspanya’daki bir kazı alanında son derece sıradışı bir Neandertal aleti buldular. Bu keşif, yok olmuş bu insan türleri ve onların teknolojileri hakkında bildiklerimizi yeniden düşünmeye itiyor. Araştırmacılar, bilinen tek at kemiğinden yapılmış mızrak ucunu buldular ve bu da Neandertallerin avlanma silahları yapmak için bu tür malzemeleri kullanabildiklerini gösteriyor.

Kemik teknolojileri, hominin türleri arasında nadir görülen bir olgu değil. Eski atalarımızın ve diğer soyu tükenmiş türlerin yaşadığı çeşitli ortamlarda, Alt Paleolitik Dönem’e kadar uzanan kemik teknolojilerine dair bulgular biliniyor. En erken örnekler Güney Afrika’da (yaklaşık 2 ila 1,5 milyon yıl öncesine ait) ve Tanzanya’daki Olduvai Boğazı’nda (yaklaşık 1,8 ila 0,8 milyon yıl öncesine ait) bulundu.

(İlgili: İnsanların ve Neandertallerin Nerede Çiftleştiğini Artık Biliyoruz)

Avrupa’da kemik aletlere dair kanıtlar, Neandertal öncesi birçok sitede bulunuyor: Boxgrove, İngiltere; Gran Dolina, Kuzey İspanya; Castel di Guido ve Isoletta, İtalya; Bilzingsleben ve Schöningen, Almanya.

Neandertal kemik aletleri daha önce de ortaya çıkarılmıştı; bunlar genellikle deriyi kazımak, çekiç veya kama olarak kullanmak, kazmak gibi amaçlar için yontulmuş ve oyulmuş kemiklerdi. Bu aletler, genellikle minimum düzeyde değiştirilmiş olup, taş (litik) aletlere benzer faaliyetlerle ilişkilendirildi.

Ancak şimdiye kadar, Neandertallerin kemik aletleri avlanma gibi faaliyetlerde kullandıklarına dair bir kanıt yoktu. Bu nedenle, Barselona yakınlarındaki Abric Romaní kaya sığınağında bulunan bir mızrak ucu önemli bir gelişme olarak kabul ediliyor.

Bu kaya sığınağı, yaklaşık 75.000 ila 40.000 yıl önce Neandertaller için bir kamp alanıydı ve onların yok oluşlarına kadar kullanıldı. Son 40 yılda, bu sitedeki kazılar, Neandertallerin o dönemde nasıl yaşadıklarına dair farklı türde iskan ve yaşam izlerini ortaya koydu.

Son kazılarda, Katalan İnsan Paleoekolojisi ve Sosyal Evrim Enstitüsü’nden (IPHES) bir arkeolog ekibi, taş, ahşap ve kemikten yapılmış çeşitli Neandertal aletleri buldu. Ancak, mızrak ucu tartışmasız en etkileyici olanıydı.

Arkeologlar, bu kemiğin bir silah olarak kullanıldığını belirlemek için çeşitli faktörleri göz önünde bulundurmak zorundaydılar. İlk olarak, yaklaşık 50.000 yıl öncesine tarihlenen mızrak ucunun mikroskobik çizgisel darbe izleri ve ucundaki darbe kırıkları, bir mızrağa özgü olduğunu gösterdi.

Araştırmacılar bu nedenle aletin bilerek yontulmuş bir şekle sahip olduğu belirtiliyor. Ayrıca bu şekil, ahşap bir sapa bağlanmak üzere yapıldığını gösteren izler de taşıyor.

Araştırmacılar, “Abric Romaní, Neandertal avlanma davranışlarını ve 50.000 yıl önce kemik aletlerin teknolojik repertuvarlarındaki önemini anlamamıza katkıda bulunuyor” diyor.

“Bu keşif, Neandertal teknolojisinin esnekliğini ve uyarlanabilirliğini vurguluyor. Bazen arkeolojik kayıtlarda gizlenen kemik teknolojisine dair kanıtlar sunuyor ve Orta Paleolitik dönemdeki avlanma stratejilerine dair değerli bilgiler sağlıyor.”

Bazı uzmanlar daha önce, Neandertallerin kemik aletleri taş alternatiflerinin yetersiz olduğu durumlarda yonttuğunu öne sürmüştü, ancak araştırmacılar bu hipotezi reddediyor. Bunun nedeni, sitede bol miktarda taş hammaddesi ve gerçek taş aletlerin bulunması.

Ekip, “Aletin yapımında ve şekillendirilmesinde bir kasıt var” diye ekliyor.

Kemik parçasının, iliğini çıkarmak için kırılan at veya geyik gibi hayvanların daha uzun kemiklerinden şekillendirilmiş olması muhtemel. Bu nedenle, Neandertallerin bu mızrağı yapmak için özellikle bir kemik seçip seçmedikleri ya da bunu ikinci bir düşünce olarak mı benimsedikleri henüz net değil.

Peki bu keşif ne kadar sıradışı? Bir yandan, hominin türlerinin Neandertallerden çok önce kemik aletler yaptığını biliyoruz. Kemik mızrakların düşündüğümüzden daha yaygın olması muhtemel, ancak arkeolojik kayıtlarda günümüze kadar korunamamış olabilirler. Bildiğimiz kadarıyla, kemik silahlarının üretimi, çoğunlukla modern insanlar tarafından yapılmak üzere Orta Taş Devri’nde daha yaygın hale geldi.

Abric Romaní’deki Neandertal gruplarının kemik endüstrisi, “kemikleri bir hammadde olarak şekillendirme ve kullanma teknik becerileri sayesinde avlanma teknolojileri hakkındaki bilgimizi genişletiyor” diyor yazarlar.

“Ayrıca, erken kemik teknolojisi alanında gelecekte yapılacak araştırmalara zemin hazırlayan avlanma davranışları hakkında daha fazla bilgi sağlıyor ve kaynak kullanımı, teknolojik davranış ve eski insan gruplarının geçim stratejileri hakkında ek bilgiler ortaya çıkarma potansiyeli sunuyor.”

IFL Science. 10 Eylül 2024.

Makale: Mateo-Lomba, P., Ollé, A., Fernández-Marchena, J.L. et al. (2024). First identification of a Neanderthal bone spear point through an interdisciplinary analysis at Abric Romaní (NE Iberian Peninsula). Sci Rep 14, 19160.