Neandertaller ve Modern İnsanlar: Ayrı Türler mi, Yoksa Aynı mı?

Araştırmaya göre, evrimsel tarihimizi en iyi şekilde takip edebilmek için Neandertaller ile modern insan ayrı türler olarak sınıflandırılmalı.

Neandertaller Homo sapiens’e ne kadar benziyordu? İnsanlığın büyük ve karmaşık aile ağacında, birbirinden ayrılamaz tek bir tür müyüz, yoksa sadece kardeşler (belki de sadece kuzenler) miyiz? Bu sorular, 19. yüzyılda Neandertal fosilleri ilk kez ortaya çıkarıldığından beri tartışılıyor, fakat yeni bir makale bu tartışmayı ileri taşımayı ve “verimsiz çıkmazlardan” kurtarmayı hedefliyor.

Londra Doğa Tarihi Müzesi ve KU Leuven’den araştırmacılar, Neandertaller ve günümüz insanlarının (Homo sapiens) alt türler yerine ayrı türler olarak sınıflandırılması gerektiğini savunuyor.

Bu sonuca ulaşmak için iki araştırmacı, iki insan formuna dair geniş bir morfolojik, ekolojik, genetik ve zamansal kanıt havuzunu inceledi. Coğrafi alanın bu bulmacanın önemli bir parçası olduğunu ve Neandertaller ile modern insanların farklı türler olarak sınıflandırılabilecek kadar ayrı olduğunu doğrulamaya yardımcı olduğunu savunuyorlar.

(İlgili: Hepimiz Neandertal ve Denisovalı DNA’sı Taşıyoruz)

KU Leuven Felsefe Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacı ve çalışmanın baş yazarı Dr. Andra Meneganzin, “Türümüz ile Neandertallerin sınıflandırılması konusundaki taksonomik anlaşmazlık, türleşmenin doğasına dair aşırı basitleştirilmiş beklentilerin bir örneğini sunuyor. Hem mevcut hem de geçmiş taksonlarda, türleşme, belirgin özelliklerin kademeli olarak kazanıldığı, zaman ve mekân boyunca birçok aşamada gerçekleşir” diyor.

“Fosil kayıtlarını geçmiş insan çeşitliliğini şekillendiren zamansal ve coğrafi boyutlar üzerinden okuyarak, mevcut veriler sınırlayıcı olmaktan ziyade giderek daha bilgilendirici hale gelebilir ve tartışmaların verimsiz çıkmazlardan öteye taşınmasına yardımcı olabilir”

Bir türü tanımlamak oldukça zordur ve biyologlar hâlâ bir türün tam olarak ne olduğuna dair bir fikir birliğine varmış değildir. Lise biyoloji derslerinde, hayvanların aynı türden sayılabilmesi için çiftleşip verimli (doğurgan) yavrular üretebilmeleri gerektiği öğretilmiş olabilir. Ancak bu, mevcut pek çok melez hayvanı hesaba katmaz. Hatta Homo sapiens ve Neandertallerin de birbirleriyle bolca çiftleşmesi bu meseleyi daha da karmaşıklaştırıyor.

Yeni makalede, araştırmacılar özellikle Homo sapiens ile Neandertaller arasındaki anatomik farklılıklara ve bu farklılıkların onların evrimleştiği farklı dünya bölgelerini nasıl yansıttığına odaklandı.

Her ikisi de aynı ana türden geliyor ve ortak bir atayı paylaşıyor, ancak fosil kanıtları Homo sapiens’in Afrika’da, Neandertallerin ise Avrasya’da evrimleştiğini gösteriyor. Bu kökenler, fizyolojilerinde açıkça görülüyor.

Neandertaller, daha soğuk iklimlere daha iyi uyum sağlamıştı; güçlü bir göğüs kafesi, tıknaz bir vücut yapısı ve yüksek aktivite seviyelerini destekleyen daha büyük organlar gibi fiziksel özelliklere sahiptiler. Buna karşılık Homo sapiens, Afrika’nın daha sıcak koşullarında hayatta kalmak için ince bir iskelet yapısı ve enerji açısından verimli bir fizyoloji evrimleştirdi.

Sonunda Homo sapiens Afrika’dan çıkarak Avrasya’daki Neandertallere katıldı ve yoğun bir şekilde çiftleşti. Bu, modern insanların DNA’sında bugün bile devam eden bir genetik miras bıraktı. Bu karışım dönemi kafa karıştırıcı olabilir, ancak aynı zamanda Neandertallerin Homo sapiens’ten yaklaşık 400.000 yıl boyunca Avrasya’da izole kaldığını ve bu süre zarfında önemli ölçüde farklılaştığını vurguluyor.

Londra Doğa Tarihi Müzesi’nde Araştırma Lideri ve makalenin ortak yazarı Profesör Chris Stringer, “Neandertaller ve Homo sapiens bağlamında, türleşmeyi 400.000 yıldan fazla bir süre içinde meydana gelen kademeli bir süreç olarak ele almamız gerekiyor. Doğru, iki tür coğrafi olarak ayrı olmadıkları yerlerde çiftleşti, ancak zamanla farklılaşma o kadar ilerledi ki, iki tür açıkça farklı türler haline geldi” diyor.

“Neandertaller yaklaşık 40.000 yıl önce yok olduğunda, iki tür türleşme sürecinin son aşamasındaydı ve birbirlerinden üreme izolasyonu geliştirmeye başlamışlardı”

IFL Science. 5 Aralık 2024.

Makale: Meneganzin, A., & Stringer, C. (2024). Homo sapiens, Neanderthals and Speciation Complexity in Palaeoanthropology. Evolutionary Journal of the Linnean Society, kzae033.