Neandertaller ve Modern İnsanlar Ateşi Farklı Yöntemle Yakıyordu

Neandertal ve Homo sapiens’in kullandığı ateş yakma yöntemleri, farklı kökenlere ancak ortak zekaya işaret ediyor.

Taşları birbirine vurmak ve ahşap çubukları sürtmek, ateş yakmak için en temel iki teknik, ancak bu ateş çıkarma prosedürlerinde ilk olarak hangi insan türünün ustalaştığı belirsiz.

Güney Afrika’daki Johannesburg Üniversitesi’nden Profesör Marlize Lombard ve İsveç’teki Lund Üniversitesi’nden Peter Gärdenfors, erken dönem ateş yakma tekniklerinin bilişsel sonuçlarını araştırmak için bir araya geldi.

Cambridge Archaeological Dergisi’nde yayımlanan makalede araştırmacılar, Neandertal ve modern insan kültürleri tarafından her biri için bilişsel çıkarımlarla ayrı ayrı ateş yakma teknikleri icat edildiğini öne sürüyorlar.

(İlgili: Yeni Teknik, Atalarımızın Ateşi Nasıl Kullandığını Çözüyor)

Ekip, geçmişteki iki baskın avcı-toplayıcı ateş yakma tekniğini, yani vurma yoluyla ve sürtme yoluyla ateş yakma tekniklerini analiz etti. Yöntemler nedensel, sosyal ve ileriye dönük akıl yürütme açısından değerlendirildi.

Sürtme yoluyla ateş yakmanın daha karmaşık tekniği, ancak Afrika’da modern insanlar tarafından icat edilmiş olabilir. Burada araştırmacılar, yaklaşık 160.000 yıl öncesinden bu yana güney Afrika’daki yontma yeteneklerini geliştirmek için kayaların ısıl işlemi gibi karmaşık teknolojik süreçler için ateşin kullanıldığına dikkat çekiyor.

Araştırmacılar, vurarak ateş yakmanın büyük olasılıkla Avrasya’daki Neandertal popülasyonları tarafından icat edildiğini öne sürüyorlar. Ateşin arkeolojik kanıtı, yaklaşık 130.000 ila 35.000 yıl önce Avrupa’da nispeten düzenli olarak görülebiliyor.

Hatta dünyanın ilk üretilen sentetik yapıştırıcısı huş katranının muhtemelen düşük oksijenli toprak fırınlarında damıtma için ısıtıldığı, yaklaşık 200.000 yıl öncesine dayanan kontrollü ateş kullanımına dair dolaylı kanıtlar bile var.

Doğru kayaları bir araya getirme uygulaması açısından vurarak ateş yakma yöntemindeki bilişsel katılım nispeten düşük. Neandertaller, çakmaktaşı yontma teknikleriyle taş aletlerin üretken yapımcıları olduklarından, esasen bir çakmaktaşı yontma yöntemi olan ateş yaratma yönteminin keşfedilmesi ve benimsenmesi şaşırtıcı değildi.

Sürterek ateş yakma yöntemine karşı vurarak ateş yakma yöntemi için dağılım haritaları, vurarak ateş yakma yönteminin daha nemli, yüksek enlemli bölgelerde, ve sürterek ateş yakma yönteminin daha kuru, daha sıcak alanlar için daha başarılı olabileceği hipotezini destekliyor. Bilişsel karmaşıklıktan bağımsız olarak, her iki grup da konumları için en iyi veya en uygun seçeneği kullanıyordu.

İlk hominidler tarafından ateş kullanımı milyonlarca yıl öncesine dayansa da, araştırmacılar alet takımlarıyla ateş çıkarma yöntemlerine odaklandılar. Araştırmacılar, ateş çıkarmanın doğal bir ateşi kullanma ve sürdürme yeteneğinden daha karmaşık bir bilişsel süreç gerektirdiğini öne sürüyorlar.

Ateş yakmak, tutuşturmak için bir araç seti gerektirir; bu durum, yöntem hakkında öğrenilmiş bir bilgiyi ve böyle bir araç setini oluşturma veya toplama yeteneğini gösterir. Ateşi başlatmak için kolayca tutuşabilir olandan, başladıktan sonra devam etmesini sağlamak için daha yavaş yanana kadar doğru türde malzemelerin toplanması gerekir. Ateş çıktıktan sonra, nasıl kullanılacağına veya kontrol altına alınacağına dair bazı öngörüler, ateşin tehlike oluşturmasını engeller.

Bu aşamaların her biri, farklı nedensel düşünme biçimlerini, kültürel aktarımı, provayı ve ateşin toplanması ve yönetilmesinde işbirliğini içerir. Bu durum, hem Neandertallerin hem de onlarla çağdaş modern insanların, bu bilişsel kapasitelere sahip olduğunu öne sürerek, bu tür yeteneklerin 500.000 yıldan uzun bir süre önce türler arasındaki evrimsel bölünmeden önceye tarihleniyor olabileceğini ima ediyor.

Makale: Lombard, M., & Gärdenfors, P. (2023). Minds on Fire: Cognitive Aspects of Early Firemaking and the Possible Inventors of Firemaking Kits. Cambridge Archaeological Journal, 1-21.