Neandertaller, Ormanları Otlaklara Çeviren İlk Homininlerdi

Almanya’da yapılan kazılar, Neandertallerin yaklaşık 125.000 yıl önce ormanlık alanı açık alana dönüştürdüklerini gösteren kanıtlar taşıyor.

Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’nden arkeolog Wil Roebroeks ve meslektaşları, yaklaşık 125.000 yıl önce Neandertallerin, iki orta Avrupa gölünü çevreleyen büyük ölçüde ormanlık bir alanı nispeten açık bir manzaraya dönüştürdüğünü söylüyor.

Bilim insanlarının Science Advances dergisinde bildirdiğine göre, Almanya’daki iki antik göl havzasında daha önce ortaya çıkarılan polen, odun kömürü, hayvan fosilleri ve diğer materyallerin analizleri, bu homininlerin çevrelerini yeniden şekillendirdiğine dair bilinen en eski kanıtları sağlıyor.

Kazılan alanlar, Neumark-Nord adlı bir site içinde yer alıyor. Araştırmacılar, Neandertallerin orada yıl boyunca devam eden günlük aktivitelerinin büyük bir çevresel etkiye sahip olduğundan şüpheleniyorlar. Yaklaşık 2.000 yıllık bir süre içinde meydana gelen bu çabalar, kamp ateşi yakmayı, kasaplık işlemlerini, odun toplamayı, alet yapmayı ve barınak inşa etmeyi içeriyordu.

(Neandertalde, Hayvandan İnsana Geçen Hastalığın İlk Kanıtı)

Roebroeks, kısmen, yaklaşık 150.000 yıl önce, Neumark-Nord gibi kaynak açısından zengin bölgelerdeki buz tabakalarını temizleyen sıcaklıklar sayesinde, “Yaygın olarak kabul edilenden daha büyük ve daha az hareketli Neandertal gruplarıyla karşı karşıya olabiliriz.” diyor.

Ekip, bazı modern avcı-toplayıcılar arasında gözlemlenen bir uygulama olan Neumark-Nord’da geniş arazileri temizlemek için Neandertallerin ateş yakıp yakmadığını söyleyemez. Roebroeks, birçok küçük kamp ateşinin jeolojik kalıntılarının, az sayıda büyük yangınınkine çok benzeyebileceğini söylüyor.

Neumark-Nord’daki bulgular, insanların doğal dünya üzerinde ne zaman baskın bir etkiye sahip olmaya başladığına dair süregelen bir tartışmayı canlandırıyor. Bazı bilim insanları bu dönemi yeni bir jeolojik dönem olan Antroposen olarak kabul ederler. Antroposenin ne zaman başladığı ve köklerinin Paleolitik döneme kadar uzanıp uzanmadığı belli değil.

Homo cinsinin üyeleri tarafından düzenli ateş kullanımı yaklaşık 400.000 yıl önce başladı. Artan yangın çıkarma ve açık yaşam alanlarına geçişle ilişkili insan iskanlarının kanıtı, Avustralya’da yaklaşık 40.000 yıl öncesine, Yeni Gine yaylasında 45.000 yıl öncesine, Borneo’da 50.000 yıl öncesine kadar uzanıyor.

Güney-Orta Afrika’daki göl çekirdekleri ve taş alet sahalarının analizleri, artan sayıda insan tarafından çıkarılan yangınların, yaklaşık 85.000 yıl önce orman büyümesine elverişli yağışlı koşullar gelişmesine rağmen manzarayı açık tuttuğunu gösteriyor. Yale Üniversitesi paleoantropolog Jessica Thompson ve meslektaşları, Science Advances’te bildirdiklerine göre, Afrika’nın bu bölgesinde hala açık ortamlar hakim. Thompson, “İnsanlar ve Neandertaller gibi yakın insan akrabaları, ekosistemlerini çok uzun süredir değiştiriyor.” diyor.

Büyük bir kömür madenciliği operasyonu 1985’te antik Neumark-Nord çökellerini ortaya çıkardı. Daha sonra bilim insanları, 1990’ların ortalarında bu projeyi tamamlayarak büyük bir göl kenarı alanını kazdılar. Aynı ekip, 2004 ve 2008 yılları arasında ilk sahadan yaklaşık 100 metre uzaklıkta bulunan bir göl havzasında daha küçük bir saha kazdı.

Roebroeks ve meslektaşları, bu alanlardan gelen polenlerin, açık bir manzaranın ayırt edici özellikleri olan otların ve bitkilerin yaklaşık 125.000 yıl önce kısa bir zaman aralığında ortaya çıktığını gösterdiğini söylüyor. Çok sayıda taş eser – bazıları muhtemelen körelmiş kenarları daha keskin hale getirmek için ısıtılmış olma belirtileri gösteriyor – ve kasaplık izleri taşıyan hayvan kemikleri, Avrupa’da Homo sapiens’in değil, Neandertallerin yaşadığı Neumark-Nord’da aynı zamana tarihleniyor.

Isınma belirtileri gösteren taş aletler ve kemik parçaları, yanmış odun, kömürleşmiş tohumlar ve yoğun kömür parçacıkları, Neandertallerin Neumark-Nord göllerinin yakınında sık sık ateş yaktığını gösteriyordu.

Araştırmacıların daha önce sınırlı sayıda Neandertal varlığına işaret eden az sayıda taş alet bulduğu Almanya’nın aynı dağlık bölgesindeki diğer iki bölgeden gelen polenler, Neandertaller Neumark-Nord’un otlaklarında yaşarken oralarda ormanların egemen olduğunu gösteriyor. Roebroeks, bunun Neandertallerin ormanlar küçüldükten sonra oraya yerleşmek yerine Neumark-Nord manzarasını değiştirdiği görüşünü güçlendirdiğini söylüyor.

Almanya’daki Tübingen Eberhard Karls Üniversitesi’nden arkeolog Manuel Will de aynı fikirde. Yeni çalışmaya katılmayan Will, “Neumark-Nord’dan elde edilen Neandertal kanıtları, uluslararası bilim camiasının, Antroposen’in başlangıcını tanımlamaya ve belirlemeye çalışan herhangi bir ekibin parçası olarak Paleolitik kayıtları inceleyen arkeologları dahil etmesi için bir uyandırma çağrısı olmalı.” diyor.

Science News. 15 Aralık 2021.

Makale: Roebroeks, W., MacDonald, K., Scherjon, F., Bakels, C., Kindler, L., Nikulina, A., … & Gaudzinski-Windheuser, S. (2021). Landscape modification by Last Interglacial Neanderthals. Science Advances, 7(51), eabj5567.

Makale: Thompson, J. C., Wright, D. K., Ivory, S. J., Choi, J. H., Nightingale, S., Mackay, A., … & Gomani-Chindebvu, E. (2021). Early human impacts and ecosystem reorganization in southern-central Africa. Science Advances, 7(19), eabf9776.