Neandertaller, Bizim Gibi Çoğunlukla Sağlaktı

Bir çalışmaya göre, Neandertaller tarafından yapılmış aletlerinn en az %85’i sağ tarafı baskın bir kullanıcı için yapılmış gibi gözüküyor.

İnsan vücudu genellikle simetrik bir form olarak resmedilir: Leonardo da Vinci’nin insan anatomisini çizerken daire ve kare ile çevrelediği ikonik görüntüdeki geometrik hassasiyetini hayal edin. Gerçekte, bizler aslında oldukça orantısızız. Çoğu insanın baskın bir kulağı vardır; aynı şey gözler, ayaklar ve eller için de geçerlidir. Sağlak veya solak olmak belki de bu asimetrilerin en barizi.

Çoğu çocuk nesneleri toplayıp kullanmaya başladığı andan itibaren, bir elini diğerine tercih etme eğiliminde olur. İnsanların çoğunda sağ taraf baskındır: Dünyadaki modern insan nüfusunun yaklaşık yüzde 85’i sağ elini kullanıyor.

(Neandertallerin Ölülerini Gömdükleri Kesinleşti)

Bu, insansı atalarımızın da sahip olduğu bir özellik miydi? Sağ el kullanımı ne zamandır sol el kullanımına göre ağır basıyor?

Evrimsel antropolog Natalie Uomini, akademik kariyerine dilin kökenlerini inceleyerek başladığında bu soruları ele alacağının farkında değildi. İlgi alanı, hominin dilinin kökeninin taş alet yapımının öğretiminde yattığını öne süren teknolojik hipotezdi. Uomini, tam olarak nasıl yapıldıklarının ayrıntılarını öğrenmek üzere bu aletleri araştırmaya başladı.

Uomini, yaklaşık 1,5 milyon yıl süren ve erken Neandertaller ve ataları Homo heidelbergensis tarafından üretilen birincil alet türü olan bir Aşölyen aletler döneminin koleksiyonuna odaklandı. Bu aletlerin birçoğu el baltaları olarak karakterize edilir: çakmaktaşı, çört veya diğer benzer taşlardan yapılmış çok amaçlı, gözyaşı şeklinde olurlar.

Uomini, Aşölyen aletlerin ve daha da eski bir taş alet formu olan Oldowan baltalarının kopyalarını yapmaları için uzman taşçılar görevlendirdi. Hem solak hem de sağlak taşçıların, sağ veya sol elini kullanan bir kullanıcı için bir alet yapabildiklerini keşfetti; bu nedenle bir taş alet, bize üreticisinin hangi elini kullandığını söyleyemezdi. Ancak Uomini, bu taş aletlerin hedeflenen kullanıcı hakkında bir şeyler söyleyebileceğini keşfetti.

(Afrikalılarda Şaşırtıcı Miktarda Neandertal DNA’sı Çıktı!)

Uomini’nin çalışması, bir taşçının yongaları çıkarmak için bir çekiçle alete vurma şeklinin, aletin sağ veya sol elini kullanacak şekilde kullanılıp kullanılmadığının iyi bir göstergesi olduğunu gösterdi: Alet üreticisinin, yongaları ne şekilde çıkardığı, saat yönünde veya saat yönünün tersine, aletin tasarlandığı kişinin eline bağlıdır. Aletler aynı zamanda sağ veya sol elle tutmayı daha rahat hale getirmek için bir tarafı köreltilmişti; bunu sağ ve sol el makaslarının farklı sap şekilleri olmasına benzetebiliriz.

Uomini’nin bir meslektaşı olan arkeolog Olaf Jöris, bu araştırmayı Almanya’daki Neandertal taş aletlerinden oluşan bir koleksiyon üzerinde test etti ve bu aletlerin en az yüzde 85’inin sağ elini kullananlar için, bazılarının ise özellikle sol elini kullananlar için yapıldığını keşfetti. Bu çalışma henüz yayınlanmadı.

Ayrıca iskelet asimetrisi bulguları da bu eğilimi gözler önüne seriyor. Siz (veya herhangi biri – bir Neandertal bile) vücudunuzdaki kasları kullandıkça ve bu kaslar güçlendikçe, artmış kas kütlesi için daha sağlam bağlantı noktaları gerekir, bunun için iskeletin bu kasların bağlandığı kısımlar da gelişir. Ölümden sonra, iskelet vücudun hangi bölümlerinin diğerlerinden daha güçlü olduğunu ve dolayısıyla daha yoğun kullanıldığını ortaya çıkarabilir.

Neandertal örneklerinden bir dizi üst kol kemiği (humeri) çalışmalarına dayanarak söyleyebiliriz ki Neandertaller, alışılmadık derecede güçlü sağ kollara sahipler. Biz insanlar tipik olarak sağ ve sol kollarımız arasındaki kas gelişiminde yüzde 4 ila 13’lük bir farka sahibiz. Neandertaller ise yüzde 50 veya daha fazla kas asimetrisine sahipti.

Biyolojik antropologlar onlarca yıldır Neandertal sağ kol kaslarındaki bu gelişmenin büyük av hayvanlarını avlamak için mızrakların sağ elle kullanılmasının bir sonucu olduğunu ileri sürdüler. Bir bizon, at veya ren geyiğini öldürebilen itme veya fırlatma hareketi için gereken güç kesinlikle muazzam olsa gerekti.

Yine de başka bir hipotez, kas asimetrisinin, çok daha az tehlikeli bir görevden, Neandertallerin sert Avrupa kışları boyunca sıcak kalmak için kullandıkları hayvan derilerini yüzmelerinden meydana geldiğini iddia ediyor. 1960’larda yapılan araştırmalar, Neandertal taş kazıyıcı aletlerinin, çoğunlukla sağ elini kullanan kişiler tarafından kullanıldığını buldu.

Sebep ne olursa olsun, Neandertal iskelet kayıtları, çoğunluğun (incelenen 69 Neandertalin yüzde 76’sı) sağ ellerinde baskın olduğunu gösteriyor. Bu yüzde 85’lik orana sahip modern insan figürüne çok yakın.

Baskın sağ el kullanma eğilimi Neandertal’in günlük yaşamını nasıl etkilemiş olabilir? Sağlak veya solak olmak muhtemelen onlar için bugün bizim için olduğu gibi aynı etkiye sahipti. Sağ ve sol el makasları yerine Neandertallerin sağ ve sol el taş aletleri vardı. Belki de Neandertaller tercih ettikleri bir elle yediler veya baskın kollarıyla jestler yaptılar. Neandertal sanatına dair birkaç örnek biliniyor. İspanya’daki Maltravieso Mağarası duvarında bir el baskısı mevcut. Bu el baskısı, görünürde bir sol elin etrafına hafifçe boya vurularak veya boya üfleyerek yapılmıştı. Sanatçı, artık her kimse, sağ elini kullanıyordu.

Sapiens.org. Anna Goldfield. 12 Eylül 2019.