Neandertaller Bazılarımızın Aksine Dişlerine İyi Bakmış

Yaklaşık 46.000 yıl önce, günümüz Polonya’sının yaylalarında, Neandertal adamın dişinin arasına yiyecek sıkıştı. Yapılan yeni araştırmaya göre adam, kendisine saygısı olan herhangi bir homininin yapacağı şeyi yaptı: Bir kürdan kullandı.

Journal of Human Evolution dergisinde yayınlanan yeni makale, Kraków ve Częstochowa yakınlarındaki bir Polonya yaylasında bulunan Stafnia Mağarasındaki iki dişi tanımladı. Dişler, 2010 yılında bulunduktan sonra Varşova’daki Devlet Arkeoloji Müzesi’nde muhafaza edildi. Bilim insanları şimdilerde daha kapsamlı bir inceleme yapmaya karar verdi.

Yeni yapılan araştırmanın en önemli bulgusu, Neandertaller arasında ağız hijyeninin kanıtı olarak yorumlanan, bir dişteki birçok kürdan izi. Neandertal dişlerindeki kürdan izleri daha önce keşfedilmişti (İspanya’da dahil) ancak yeni keşif, soyu tükenmiş homininler arasında ağız hijyeninin yaygın olduğunu gösteriyor.

(Neandertaller 130.000 Yıl Önce Kürdan Kullanıyordu)

Araştırmanın amacı, iki dişi (bir küçük azı diş ve alt yirmilik diş) sağlık muayenesinden ve genetik bir incelemeden geçirerek değerlendirmekti. Polonya, Almanya, İtalya’dan ve Birleşik Krallık’tan uzmanların gelmesiyle, kelimenin tam anlamıyla, uluslararası bir çaba sarf edildi. Yeni makale, Wroclaw Üniversitesi İnsan Biyolojisi Bölümü’nden Wioletta Nowaczewska önderliğinde yürütüldü.

Dişlerin bulunduğu tabakanın radyokarbon tarihlemesi her ikisinin de yaklaşık 46.000 yıllık olduğunu gösteriyor. Bu dişlerle birlikte, Stafnia Mağarasında bulunan toplam diş sayısı beşe çıktı; diğer üç diş de ağız hijyenine dikkat edildiğine dair bulgular taşıyan azı dişleri.

Aynı Buzul Çağı tabakasında, aynı zamanda taş aletlerin (sapa tutturulmuş taş aletler, Neandertal geleneğinde micoquien olarak da bilinir), 60’dan fazla büyük ve küçük memeli türünün yanı sıra, bazı kuşların da kalıntıları bulundu. Makaleye göre, keşfedilen türlerin her birinin Geç Buzul Çağı’nda, bozkır-tundrasında yaşadığı biliniyor.

Bulunan dişler, hem 2B hem de 3B olarak dijital canlandırmaları yapılacak kadar iyi durumdaydı. Neandertal dişleri, bilim insanlarının iki örnekte de tespit ettiği daha ince diş minesine sahip olmaları da dahil olmak üzere, çeşitli yönlerden bizim dişlerimizden farklı. Dişlerdeki özel morfolojik yapı ve ortak mitokondriyal DNA’nın incelenmesiyle dişlerin Neandertallere ait olduğu bir kez daha doğrulandı.

Üst çenedeki küçük azı dişi, 30 yaşından büyük bir bireye aitti; yirmilik diş ise 20’li yaşlarında bir erkeğe aitti. Diş minesi büyüme bozuklukları, hipoplazi (yetersiz gelişim) ya da çürük gibi ağız patolojisine dair hiçbir kanıt tespit edilmedi. Yirmilik diş, muhtemelen sert yiyecekler yemenin bir sonucu olarak önemli derecede aşınıp, yıpranmıştı. Ancak yirmilik dişin de bir kürdan ile temas ettiğine dair bulgular vardı.

Polonya’nın Science dergisindeki bir makalede Nowaczewska, “Bu dişin sahibi, ağız hijyenine dikkat etmişe benziyor.” dedi. “Muhtemelen son iki dişinin arasında sıkışan bir yiyecek artığını çıkarmaya çalışmıştı.”

Nowaczewska ve meslektaşları kürdanın neyden yapıldığından emin değiller ancak hangi maddeden yapılmış olursa olsun, “oldukça sert, silindirik bir nesneydi ve birey, ciddi bir iz bırakana kadar yeterince kullanmışa benziyor.” dedi. Nowaczewska, “Kürdan, ince bir dal ya da balık kemiği gibi bir kemikten yapılmış olabilir.” diyerek ekledi.

Gizmodo. George Dvorsky. 19 Mart 2021.

Makale: Nowaczewska, W., Binkowski, M., Benazzi, S., Vazzana, A., Nadachowski, A., Stefaniak, K., … & Hublin, J. J. 2021. New hominin teeth from Stajnia Cave, Poland. Journal of human evolution, 151, 102929.