Neandertal ‘Yapıştırıcısı’ Karmaşık Düşünceye İşaret Ediyor

50.000 yıl önce taştan yapılmış bir alet üzerindeki “yapıştırıcı” izleri, Neandertallerin karmaşık düşünce sistemine işaret ediyor.

Söz konusu yapıştırıcı, ileri planlama gerektiren ve birkaç farklı adımı içeren bir işlemde, huş katranından yapılmıştı. Bulgu, evrimsel kuzenlerimizin yeteneklerini hafife aldığımıza dair yeni bir kanıt daha ekliyor.

Sadece bir avuç Neandertal aleti yapışkan kullanımının belirtilerini taşıyor, ancak uzmanlar bu uygulamanın yaygın olabileceğini söylüyor.

Hollanda’da bulunan taş alet, son 50.000 yılını Kuzey Denizi altında geçirdi. Bu durum, katran yapıştırıcısının korunmasına yardımcı olmuş olabilir.

(Neandertaller İlk Yapışkanı Nasıl Yapmış Olabilir?)

Araştırmanın eş yazarı Marcel Niekus, basit taş aletin muhtemelen bitki liflerini kesmek veya hayvan derilerini kazımak için kullanıldığını söylüyor.

Huş ağacı katranı Neandertaller tarafından bazı durumlarda ahşap saplara taş aletler takmak için kullanılmış olsa da, bu özel alet muhtemelen sadece katrandan yapılmış bir tutamaca sahipti. Dr Niekus, katranda ahşap veya kemik sapa dair bir iz olmadığını söylüyor.

Bu tutamaç, kullanıcının, kenarlarını hassas bir kesici alet haline getirerek ellerini kesmeden taş alete daha fazla baskı yapmasını sağlamış olmalıydı.

Araştırmanın yazarı, alet kendi alanlarının buzlu sınırlarında yaşayan Neandertal grupları tarafından yapıldığını söylüyor. O zamanlar bu bölge, şu anda Kuzey Denizi altında bulunan bir kara kütlesi olan Doggerland’ın bir parçasıydı.

Bu küçük av grupları, göreceli olarak az ağaçlı buzlu tundrada yaşamaktaydı.

Dr Niekus, “Gerçekten önceden plan yapmaları gerekiyordu, çünkü işlem en az 40 kg odun gerektiriyordu. Bozkır tundra koşullarında bunun toplanması kolay değildi, çünkü sadece cüce huş ağaçları vardı. Ayrıca, ateş yakmak ve katranı çıkarmak için zaman ve enerji harcamak zorunda kaldılar.” diyor.

Araştırmacılar, Neandertallerin yalnızca sivri uçlar ve kazıyıcılar gibi belirli tipteki aletlere bir sap takma eylemi gerçekleştirdiğini düşünüyordu.

Dr Niekus, “Hollanda’daki ve Avrupa’daki birkaç örnekle birlikte “çok basit, çirkin yongaları da saplara taktıkları görülüyor. Bu beklemediğimiz bir şeydi.” diyor.

“Gerekli zamana yapılan yatırımla, yalnızca özel av silahlarına uygulamalarını beklersiniz, ama aynı zamanda özel ev aletlerine de yapmışlardı. Huş ağacı katranının kullanımının oldukça yaygın olduğunu düşünüyoruz.”

(Neandertaller Taş Alet Yapımında Reçine Kullanmış)

Hollanda’da yüzlerce Neandertal bölgesi var, ancak bu ülkede bulunan ilk Neandertal huş katranı ve Avrupa’da neredeyse hiç bulunmuyor. Marcel Niekus, bunun katranın normal şartlar altında korunmadığı için olduğunu düşünüyor. Kuzey Denizi altındaki koşullar, katranı korumak için mükemmeldi ve “Neandertal normalliği üzerine küçük bir pencere” sağladı.

Araştırmanın eş yazarı Dr Gerrit Dusseldorp, “Bulgumuzun önemli yönü, katranı huş kabuğundan damıtmak için bilinen farklı yöntemlerden, Neandertallerin daha karmaşık olanları kullandığını gösterebilmemizdir.” diyor.

Huş ağacı katranı, 200.000 yıl önce İtalya’nın Campitello kentindeki Neandertal katmanında ve kanıtların 50.000 yıl öncesini gösterdiği Almanya’daki Königsaue kentinde de bulundu.

İtalya’daki Neandertaller ayrıca 50.000 yıl önce sap takmak için çam ağacı reçinesi kullanmış olabilir. Ancak bu doğal madde esnek değil, dolayısıyla huş katranının muhtemelen ilk tercihleri olduğunu düşündürüyor. Ayrıca Neandertal katmanında 42.000 ila 70.000 yıl arasında bulunan bitüm (zift) izleri de var.

Araştırmadaki taş alet, Lahey yakınlarındaki Zandmotor plajında, bir Neandertal kafatası parçasıyla aynı kumlu yataklardan bulundu. Katranın radyokarbon tarihlemesi 50.000 yıl civarında olduğunu gösterdi.

“Güney Afrika’daki modern insanların, yaklaşık 100.000 yıl öncesine ait yapıştırıcılar ürettiği biliniyor. Bu bilinen en eski Neandertal’in yapıştırıcı bulgusundan 100.000 yıl sonra. Bununla birlikte, bu tür buluntular nadiren korunduğundan, daha eski modern insan yapıştırıcılarının olmadığını kanıtlamaz. Sadece onları henüz bulamadık.”

BBC. 21 Ekim 2019.

Makale: Niekus, M. J. T., Kozowyk, P. R., Langejans, G. H., Ngan-Tillard, D., van Keulen, H., van der Plicht, J., … & Amkreutz, L. W. (2019). Middle Paleolithic complex technology and a Neandertal tar-backed tool from the Dutch North Sea. Proceedings of the National Academy of Sciences, 201907828.