Moche Halkına Ait ‘Baş Kesici’ Tanrı Betimli Burun Süsü

Kana susamış bir Güney Amerika tanrısını betimleyen 1.500 yıllık bu altın takı, Moche’ler tarafından burun süsü olarak kullanılıyordu.

Moche halkı, aralarında “Baş Kesici” olarak da bilinen Ai Apaec’in bulunduğu tanrıları için insan kurban ediyordu.

Kuzey Peru’daki Loma Negra arkeolojik alanında bulunan bu yaldızlı bakır burun süsü, “Baş Kesici” (İngilizce Decapitator) diye anılan önemli Moche tanrısı Ai Apaec’i tasvir ediyor. Süs üzerinde, göz bebekleri için turkuaz ve siyah taş kakmalar yer alıyor.

Moche mitolojisinde Ai Apaec, düzeni alt eden ve yeniden tesis eden yüce yaratıcıydı. Dönemin sanatında genellikle insan yüzlü, jaguar dişli ve örümceksi gövdeli olarak betimleniyor; bir elinde törensel bıçak olan tumi, diğer elinde ise gücünü simgelemek üzere kesik bir insan başı taşıyordu.

(İlgili: Peru’da Kadın Lidere Ait Boyalı Taht Odası Keşfedildi)

Mocheler (Mochica olarak da bilinir), İnka İmparatorluğu’nun yükselişinden önce, MS 200 ila 900 arasında Peru’nun kuzey kıyılarında yaşadı. Bu takı, Ekvador sınırına yakın, zengin bir Moche alanı olan Loma Negra’da bulundu. 1960’ların sonlarında Loma Negra’daki mezarlardan yüzlerce altın, gümüş ve bakır eser yağmalandı; ancak bu burun süsü de dâhil olmak üzere bir kısmı, sonunda New York’taki Metropolitan Sanat Müzesi’ne bağışlandı.

“Baş Kesici” süsü 7 x 10 santimetre ölçülerinde olup yaldızlanmış bir bakır levhadan yapılmıştı. Yarı kıymetli taşlar, “Baş Kesici”nin gözlerini, küpelerini ve kemerini vurguluyor. Ai Apaec ayrıca büyük bir gümüş burun süsü takıyor. Bu küçük figür, birinin burun süsü olarak takabilmesi için muhtemelen bir gümüş parçaya sabitlenmişti. Ancak Loma Negra eserlerinin çoğu mezarlardan yağmalandığı için, bu süsün belirli bir kişiyle ilişkili olup olmadığı belirsiz.

Arkeologlar, Mochelerin tanrılarını onurlandırmak için insan kurban ettiğini ortaya koydu. Bu ritüel, ele geçirilen düşmanların öldürülmesi gibi siyasi nedenlerle yapılıyordu; fakat yakın tarihli araştırmalar, yüksek statülü akrabalar adına aile üyelerinin de kimi zaman kurban edildiğini gösterdi.

“Baş Kesici”, Moche ikonografisinde örümceklerle yakından ilişkiliydi; fakat uzmanlar bunun nedeninden tam emin değil. Metropolitan Müzesi’ne göre “belki de örümceklerin avlarını ağda yakalama ve iç organlarını sıvılaştırma biçimi, Mochelerin tutsakları yakalama ve kan akıtma yoluyla kurban etme pratiğine benzer görülüyordu.”

Live Science. 27 Ekim 2025.

The Metropolitan Museum of Art.