Mısır’dan 600 Eseri Kaçırmaya Çalışan Kişi Hapse Giriyor

Ashraf Omar Eldarir, 2020’de New York John F. Kennedy Uluslararası Havalimanı’ndan ABD’ye girerken çalıntı eserleri beyan etmemişti.

Yüzlerce antik Mısır eserini ABD’ye kaçırmaya çalışan bir adam altı ay hapis cezasına çarptırıldı. 52 yaşındaki Ashraf Omar Eldarir, 2020’de New York John F. Kennedy Uluslararası Havalimanı’nda bagajında yağmalanmış objelerle yakalandı ve bu yılın başlarında dört ayrı kaçakçılık suçunu kabul etti.

ABD’nin New York Doğu Bölgesi Başsavcılığı’nın açıklamasına göre, Eldarir bir “kaçakçılık ağı” işletiyordu. Soruşturmacılar, 22 Ocak 2020’de havaalanına üç büyük bavul içinde getirdiği 590 parça dahil olmak üzere toplamda 600 eser ele geçirdi.

Bu koleksiyon arasında altın cenaze muskaları, mezarlardan alınmış ahşap heykeller ve MÖ 1900 civarına, yani Orta Krallık Dönemi’ne tarihlenen keten giysiler vardı.

(İlgili: Dedektörle Viking Eserlerini Çalan Kişiye 5 Yıl Daha Hapis Cezası)

New York Doğu Bölgesi Başsavcı Yardımcısı Joseph Nocella Jr., “Sanık, Mısır’ın kültürel hazinelerini yağmaladı ve bunlar hakkında ABD gümrüğüne yalan söyleyerek yasadışı bir şekilde cebini doldurdu. Başka ülkelerin kültürel hazinelerini çalan ve bunları ABD’ye sokan herkes suçlarının hesabını vereceğini bilmelidir” dedi.

ABD Savcı Yardımcısı William Campos mahkemede, “Eserler topraktan yeni çıkarılmış gibiydi; savcılar hâlâ toprak koktuklarını söyledi. Eldarir’in cep telefonunda, Mısır’daki mezar soyguncularının eserleri adeta “Alışveriş yapar gibi” gösterdiği videolar bulundu” dedi.

Eldarir 2011’den beri Mısır’dan eser kaçırıyor ve özel müşterilere satıyordu; bu yolla “on binlerce dolar” kazandı. Eserlerin kökenlerini kanıtlamak için belgeler uydurdu ve bunların dedesine ait bir koleksiyona ait olduğunu iddia etti. “Sahtecilik seti” içinde dedesiyle birlikte eserlerin photoshoplanmış görüntüleri de bulundu.

Sanat suçu uzmanı Erin L. Thompson’a göre, kaçakçılar sahte belge düzenlemekle uzun süredir meşgul: “Müzeler ve müzayede evleri köken bilgisi istemeye başladığından beri belgeler sahte. Asıl soru şu: Bu belgeleri kontrol etmekle yükümlü olan insanlar, bariz sahteciliklere neden tekrar tekrar kanıyor? Cevap şu: Çünkü kandırılmak istiyorlar.”

Eldarir’in havaalanında yakalanmadan önce sattığı diğer eserler de ceza mektubunda detaylandırıldı. Suç kariyeri boyunca Kahire’den New York’a sayısız kez uçtu. 2018’de bir kadına ait lahit kapağı, sakallı bir maske ve başka bir büyük maske getirdi; bunları sırasıyla 3.750, 1.500 ve 800 dolara sattı. Bu parçalar “farkında olmayan alıcılar” tarafından satın alınmıştı.

2019’da ise dik duran bir yılanın yanında bir kişiyi tasvir eden çok renkli bir kabartmayı 4.000 dolara yakın bir fiyata sattı. Aynı yıl iki Roma dönemine ait kireçtaşı eser getirdi; bunları da 1.000 ve 1.200 dolara sattı.

“Hem çok açık şekilde yapılan hem de ciddi bir suç söz konusuydu” dedi Yargıç Rachel P. Kovner Eldarir’in duruşmasında. “Cep telefonu kanıtları eserlerin topraktan yeni çıkarıldığını gösteriyor; hangilerini istediğini işaretliyordu; hangilerini istemediğini ‘X’ ile belirliyordu; köken belgelerini de uyduruyordu.”

Toplamda, Eldarir 2011 ile 2019 arasında yaklaşık 500 eser sattı ve 600.000 dolardan fazla gelir elde etti. Savcılık en az 36 ay hapis istedi, ancak Yargıç Kovner daha hafif davrandı: Eldarir’e altı ay federal hapis cezası verdi ve varlıklarına Mısır hükümeti tarafından el konulduğu için para cezası vermedi.

Eldarir, Mısır’da lisanslı bir tıp doktoru. Ancak başsavcılığın yazdığına göre, yasa dışı kaçakçılığın “daha kârlı” olduğuna karar verdi. Mahkemede Eldarir, eşi ve yakalandıktan kısa süre sonra ölen annesinden özür diledi: “Ruhundan af diliyorum çünkü bu habere dayanamadı” dedi.

Mısır’da mezar soygunları binlerce yıldır sürüyor. Yağmalamanın en yaygın olduğu dönem Birinci ve İkinci Ara Dönem’di. Antik Mısırlılar elit sınıf mensuplarını zenginliklerle gömerdi; bu eserlerin öte dünyada onlara eşlik edeceğine inanırlardı. Altın lahitler, mücevherler ve sanat eserleri kutsal mezarlara mühürlenirdi.

Bugün de ABD sınır yetkilileri düzenli olarak kaçakçılarla karşılaşıyor. Sadece bu yıl 558 eser ele geçirildi. Bu eserler Birleşik Arap Emirlikleri, Kıbrıs, Danimarka, Hong Kong, Fas, İspanya, Pakistan ve Birleşik Krallık’tan geldi. Yılın başında Manhattan savcılığı, Mısır’a iade edilen 11 antik eseri duyurdu; bunlar, toplam değeri 58 milyon doları aşan 135 parçalık bir koleksiyonun parçasıydı.

Smithsonian Magazine. 8 Eylül 2025.