Mısır’daki Erken Hıristiyan Topluluğunun İzleri Keşfediliyor

4. ve 8. yüzyıllar arasında aktif olan geniş yerleşim yeri, birçok kiliseye, keşiş hücresine ve diğer yapılara ev sahipliği yapıyor.

Mısır’daki Batı Çölü’nde yapılan kazılarda erken Hıristiyanlık dönemine ait olan manastır bölgesi gün yüzüne çıkartılıyor. Keşfin öne çıkanları arasında üç kilise ve keşişlerin hücreleri ile barınakları da bulunuyor.

Mısır Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, Fransa ve Norveç’ten araştırmacılardan oluşan ortak bir ekibin yaptığı çalışmada, Kahire’nin yaklaşık 370 km güneybatısında bulunan, Bahariya Vahası’ndaki, Tel Ganub Qasr Al-‘Aguz’da bazalt ve kerpiçten yapılar bulundu. Yapılardan bazıları doğrudan ana kayaya oyulmuştu.

(Mısır’da 2.000 Yıllık Altın Dilli Mumya Bulundu)

Eski Mısırlılar bu sahayı MS 4. ve 8. yüzyıllar arasında kullanmışlardı. Sitedeki aktivite, muhtemelen 5. ve 6. yüzyıllarda zirve dönemini yaşamıştı. 

Tel Ganub Qasr Al-‘Aguz’daki kazılar üçüncü kazı sezonunda. İzole kalmış bir alanda bulunan arkeolojik site, altı bölüme ayrılmış ve her bölüm çoklu odalara sahip. Bu ıssız bölge ve farklı duvarlarda görülen Kıptîk Hıristiyanlığa ait karalamalar ve semboller, araştırmacıların, kompleksin erken dönem manastır cemaatine ev sahipliği yaptığına dair düşüncülerini destekliyor. 

Son kazı bölümü olan altıncı sektördeki çalışmalar 2020 sezonunda gerçekleştirildi. Burada, bir yaşam alanı, bir giriş ve bir kiliseye bağlı çift kaya odası da dahil olmak üzere 19 oda ortaya çıkartıldı. Son iki odanın duvarlarında, aralarında Yunanca Yeni Ahit’ten ayetlerin de olduğu anlaşılan, sarı renkte metinler yazılıydı. Bu yazılar bir zamanlar manastır yerleşimindeki yaşamın aydınlatılmasına yardımcı olabilir.

Araştırma ekibinin başındaki Victor Gica’nın aktardığı üzere, bölgenin ilk manastır yerleşimlerinin oluşumunu anlamada bu yeni bulgular son derece önemli. Birinci sektördeki bir kilisenin radyokarbon analizine dayanarak inşaat, dördüncü yüzyılın ortalarına kadar uzanıyor ve kompleksi kesin olarak tarihlendirilmiş en eski korunmuş Hıristiyan manastır alanı yapıyor.

Diğer ilgi çekici keşifler arasında, bir yemek alanı ve ostrakalar, ya da üzerine Yunanca metinler kazınmış kırık seramik parçaları yer alıyor. Darlene L. Brooks Hedstrom’un 2019’da “Oxford Handbook of Early Christian Archaeology” adlı kitabında belirttiğine göre, bilim insanları Hıristiyanlığın Mısır’daki kökenini MS 1. yüzyıl İskenderiye’sine kadar izleyebiliyor. Canlı ve kozmopolit bu merkez, dinin gelişmesi için uygun bir kuluçka ortamı sağlamıştı. İskenderiye’deki Büyük Kütüphane, İskenderiyeli Klemens ve Origenes gibi çeşitli Hıristiyan entelektüellerin ilgisini çekmekteydi.

Tel Ganub Qasr Al-‘Aguz’daki önceki kazılar, bölge sakinlerinin nasıl şarap ürettiklerini, sığır yetiştirdiklerini ve Bizans İmparatorluğu’ndaki diğer kültürlerle nasıl ticaret yaptıklarını gözler önüne seriyordu. 

Keşif, Mısır’daki yetkililerin arkeolojik bulgulara önem vermeye istekli olduğu bir zamanda gerçekleşti. 2019’da Mısır’a gelen turist sayısı 13,1 milyon iken bu rakam salgın sebebiyle 2020’de 3.5 milyona düşmüştü. 

Smithsonian Magazine. 16 Mart 2021.