Mısır Mumyalarında Koruyucu Doğum Dövmeleri Bulundu

Mumyalara yapılan bir analiz, bazı eski Mısırlı annelerin doğum sırasında ve sonrasında koruma amaçlı dövmeler yaptırdığını ortaya koyuyor.

Sırtın alt kısmına yapılan dövmeler, 21. yüzyılın başlarında düşük belli kot giyen ünlüler tarafından popüler hale getirilen bir moda gibi görünebilir, ancak Mısır mumyalarından elde edilen yeni arkeolojik kanıtlar, uygulamanın aslında üç bin yıldan daha eski olduğunu gösteriyor.

Araştırmacılar Anne Austin ve Marie-Lys Arnette, Deir el-Medina’nın Yeni Krallık bölgesinde (MÖ 1550 – MÖ 1070), mumyalar üzerindeki dövmelerin ve bölgedeki dövmeli figürinlerin, özellikle doğum sırasında kadınları ve çocukları koruyan eski Mısır tanrısı Bes ile bağlantılı olduğunu keşfettiler.

(İlgili: Buz Adam Ötzi’nin Dövmeleri Bize Ne Anlatıyor?)

Deir el-Medina, Nil’in batı kıyısında, Luksor arkeolojik alanının karşısında yer alıyor. 1922’den başlayarak, Tutankamon’un mezarının bulunduğu sıralarda, burası bir Fransız ekibi tarafından kazıldı.

Yeni Krallık döneminde Set-Ma’at (“Gerçeğin Yeri”) olarak bilinen bu yer, oldukça planlıydı, dikdörtgen ızgara sisteminde sokakları ve Mısır hükümdarları için mezar inşa etmekten sorumlu işçiler için konutları olan geniş bir mahalleydi.

Erkekler mezarlarda çalışmak için günlerce uzaklarda geçirirken, Deir el-Medina köyünde kadınlar ve çocuklar yaşıyordu. Sitenin önemli bir özelliği, arkeologların sıradan insanların hayatlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olan papirüs üzerindeki ödeme taslakları, makbuzlar ve mektuplarla dolu eski bir çöplük olan Büyük Çukur.

Ancak Büyük Çukur’daki hiçbir şey dövme uygulamasından bahsetmiyordu, bu nedenle Deir el-Medina’da en az altı dövmeli kadının keşfi şaşırtıcıydı.

Missouri-St Üniversitesi’nde biyoarkeolog olan çalışma baş yazarı Anne Austin, “Korunmuş ve açıkta kalan cilt bulmanız gerektiğinden, dövmeler için kanıt bulmak nadir ve zor olabilir.” diyor. “Mumyalanmış insanları asla açmayacağımızdan, dövme bulma şansımız, yağmacıların mumyanın cildini açıkta bıraktığı ve bir insan öldükten sonra binlerce yıl sonra bile hala korunduğu zamandır.”

Austin’in keşfettiği yeni kanıt, kendisinin ve ekibinin 2019’da incelediği iki mezardan geldi. Bir mezara ait insan kalıntıları, orta yaşlı bir kadının sol kalça kemiğini içeriyordu. Korunmuş deride, koyu siyah renk desenleri görülebiliyordu ve eğer simetrikse, kadının alt sırtı boyunca uzanan bir görüntü oluşturuyordu. Dövmenin yatay çizgilerinin hemen solunda, doğumdan sonraki haftalarda ritüel arınma ile ilgili Bes ve bir kase tasviri var.

İkinci dövme, yakındaki bir mezarda bulunan orta yaşlı bir kadına ait. Bu kalıntıda, kızılötesi fotoğrafçılık çıplak gözle görülmesi zor bir dövmeyi ortaya çıkardı. Bu dövmenin rekonstrüksiyon çizimi bir wedjat veya Horus’un Gözü ve Bes’in tüylü bir taç takmış olası bir görüntüsünü ortaya çıkardı; her iki çizim de bu dövmenin koruma ve iyileşme ile ilgili olduğunu gösteriyor. Austin’e göre zikzak çizimi, bir bataklığı temsil ediyor olabilir; eski tıbbi metinler, soğutma sularıyla ilişkilendirilir ve menstrüasyon veya doğumdan kaynaklanan ağrıyı hafifletmek için kullanılır.

Buna ek olarak, Deir el-Medina’da onlarca yıl önce bulunan kadın bedenlerini betimleyen üç kil heykelcik, bir Mısırbilimci olan çalışmanın ortak yazarı Marie-Lys Arnette tarafından yeniden incelendi. Arnette, bu heykelciklerin ayrıca Bes’in tasvirlerini içeren alt sırt ve üst uyluklarda dövmeler taşıdıklarını söylüyor.

Araştırmacıların makalede belirttiklerine göre, Yeni Krallık eserleri ve metinleri ile bağlam içine yerleştirildiğinde, bu dövmeler ve dövme temsilleri, kadınlara cinsel partner, hamile, ebe ve ve anne ve çocuğun korunması için kullanılan doğum sonrası ritüellere katılan anneler olarak atıfta bulunan görüntülerle görsel olarak bağlantılı olmalı.

Mevcut çalışmaya dahil olmayan biyoarkeolog Sonia Zakrzewski, “Yeni tanımlanan dövmeler, daha önceki Mısır dövme uygulamalarına göre son derece karmaşık ve hamile kadınların tasvirleri Mısır sanatında son derece nadir.” diyor.

Mısır düşüncesinde doğum ve toprağın verimliliği birbiriyle bağlantılı olduğu için, Zakrzewski, bu dövmelerin, tıpkı kişinin kendi taşınabilir sihirli tılsımı gibi, vücutlarındaki koruyucu temsiller olduğunu öne sürüyor.

Deir el-Medina’da dövme yaptırmak, o dönemde Mısır’ın başka yerlerinde ne kadar yaygın olduğu bilinmemekle birlikte, Austin’e göre insanların düşündüğünden daha yaygındı.

“Bu köyde olup bitenlerin benzersiz olup olmadığını veya eski Mısır’da henüz keşfetmediğimiz daha geniş bir geleneğin parçası olup olmadığını görebilmemiz için daha fazla akademisyenin dövme kanıtları bulacağını umuyorum.”

Live Science. 8 Kasım 2022.

Makale: Austin, A., & Arnette, M.-L. (2022). Of Ink and Clay: Tattooed Mummified Human Remains and Female Figurines from Deir el-Medina. The Journal of Egyptian Archaeology.