Mevcut Dillerdeki Düzensizlikler, Eski Dilleri Aydınlatabilir

Mevcut dillerdeki düzensizlikler kayıt altına alınmamış eski dilleri araştırmada yardımcı olabilir mi?

Dil bir zaman makinesi olabilir. Eski metinlerden, atalarımızın çevrelerindeki dünyayla nasıl etkileşime girdiğini öğrenebiliriz. Peki dil bize dili kaybolmuş insanlar hakkında da bir şeyler öğretebilir mi? 

Doktora adayı Anthony Jakob, tarih öncesi toplulukların dillerinin Litvanca ve Letonca’da iz bırakıp bırakmadığını araştırdı.

Yaklaşık 5.000 yıl önce bir grup insan şu anda doğu Ukrayna ve güney Rusya olan bozkırlardan Avrupa kıtasının geri kalan kısmına göç etti. Bu insanlar göç ederken dillerini de yanlarında götürdü ve dilleri Hint-Avrupa dil ailesine ait Hollandaca ve İngilizce gibi birçok çağdaş Avrupa dilinin temeli oldu.

(İlgili: Tunç Çağı Göçü, Kelt Dillerini Britanya’ya Getirmiş Olabilir)

Ancak konuşulan tek diller bunlar değildi. Diğer gruplar binlerce yıldır Avrupa’da yaşıyor ve günümüzde var olmayan kendi kayıp dillerini konuşuyorlardı. Jakob, “Bu orijinal toplulukların günümüz Avrupa dillerinde iz bırakıp bırakmadığını bilmek istedik.” diyor.

Çelişkiler

Jakob araştırması için özellikle Doğu Baltık dilleri olan Litvanca ve Letonca ’ya baktı. Genellikle bu dillerin kısmen “arkaik” olduğu söylenir. Bu da dillerin yeniden yapılandırılmış ata dili Proto-Hint-Avrupa’nın birçok özelliğini korudukları anlamına gelir.

Jakob, “Bunun için popüler bir açıklama Letonyalıların ve Litvanyalıların diğer halklarla çok az etkileşimi olduğuydu. Bu nedenle diller izole bir şekilde gelişmiş olmalıydı. Bu da dillerin neden bu kadar çok eski özelliği koruduklarını açıklayabilir.” diyor.

Ancak Jakob daha fazlası olduğunu düşünüyor. “Bazen, Proto-Hint-Avrupa’dan gelmelerini beklediğimiz şekilde gelişmemiş kelimeler buluyoruz. Bunu açıklamanın bir yolu bu kelimelerin dile daha sonra, örneğin insanların birbirine teması yoluyla girmiş olması. Doğu Baltık bölgesi söz konusu olduğunda büyük olasılıkla hiç yazıya geçirilmemiş dillerle uğraşıyor olacağız.”

Tarih Öncesinden Kalma Ödünç Kelimeler

Bilinmeyen bir dilden geçmiş olması muhtemel kelimelerden biri Litvanca fok anlamına gelen kelimedir: ruonis. Fok kelimesi İrlandaca bir kelimeye çok benzer: rón. Jakob, “Fakat bu kelimeleri yeniden oluşturmaya çalıştığımızda bunu Proto-Hint-Avrupa dil ailesinden yararlanarak yapamayız. Bilinmeyen bir dilden ödünç alındıklarını söyleyebilirim.” diye açıklıyor.

Bu dil muhtemelen Proto-Hint-Avrupa dil ailesini konuşan gruplar gelmeden önce Baltık bölgesinde yaşayan bir grup insan tarafından konuşuluyordu. Bölge, son Buzul Çağı’nın sonundan beri farklı grupların yaşadığı bir yerdi. Bu insanlar muhtemelen balık tutuyorlardı ve yerel deniz yaşamına aşinaydılar.

Jakob bu durumu şöyle yorumluyor, “Bu teori kültürel açıdan mantıklı, çünkü Baltık Denizi’nde fokların yaşadığını biliyoruz. Bozkırlardan iç kesimlere göç eden Avrupalılar bu bölgeye ulaşana kadar foklarla asla karşılaşamazlardı”

Bilinmeyen bir dil hakkında daha fazla bilgiyi yavaş yavaş ortaya çıkaran bu tür düzensizliklerdir. Jakob, “Bu düzensizliklerde yapılar bulabiliriz. Bu, daha önce hiç yazılı görmediğimiz ancak yine de bugün konuştuğumuz diller üzerinde etkisi olan bu gizemli dil hakkında bir şeyler söylememizi sağlıyor.” diyor.

Leiden University. 3 Temmuz 2023.