Meksika’da 3.400 Yıllık Top Sahası Bulundu

Güney Meksika’nın dağlarında bulunan yaklaşık 3.400 yıllık bir top sahası, sonrasında Maya ve Aztek toplumlarında büyük rol oynayan bir oyuna dair şaşırtıcı bilgiler verdi.

Etlatongo adlı bir bölgede gerçekleştirilen kazılarda, bugüne kadar bulunan en eski ikinci top sahası ortaya çıkarıldı.

Keşif; Meksika ve Orta Amerika’daki toplumların daha büyük ve politik olarak karmaşıklaştığı bir zamanda, dağlardaki nüfus merkezlerinin top sahası tasarımına ve muhtemelen oyunun erken kurallarına katkıda bulunduğunu gösteriyor.

Şimdiye kadar kanıtların çoğu, Meksika’nın güneyindeki Körfez ve Pasifik ovalarındaki kıyı yerleşimlerinin, bölgedeki ritüel ve politik önemi üstlenen top oyununu geliştirdiğini gösteriyordu.

(Mayalar Top Oyuncularını Kurban mı Ediyordu?)

Antropolojik arkeolog Jeffrey Blomster, “Mezoamerika genelinde, resmi bir top oyununda kullanılan top sahası için bir plan geliştirilmesinde birden fazla bölge ve toplumun parmağı vardı.” diyor.

Bugüne kadar Mezoamerika’nın çeşitli bölgelerinde 2.300’den fazla olası top sahası bulundu. Bunların birçoğu, Maya imparatorluğunun Klasik Dönemi’ne, yaklaşık 1.800 ila 1.100 yıl öncesine kadar uzanan merkezlerden ve yaklaşık 675 ila 500 yıl önceki Aztek imparatorluğuna ait.

Arkeolog David Carballo, “Etlatongo’daki düzgün bir top sahasının keşfi, Meksika’nın yaylalarındaki en eski köy ve kasabalardan bazılarının, Aztekler tarafından yaklaşık 3.000 yıl sonra ullamaliztli olarak bilinen sporun en prestijli versiyonu ile karşılaştırılabilir bir oyun oynadığını gösteriyor.” diyor.

Aztek top oyunlarındaki kalabalık seyirciler, bazen rakip krallıklardan gelen takımlar arasında siyasi olarak gergin karşılaşmalar izliyordu ve bazı oyunlar insan kurbanıyla sonlanıyordu.

(3.200 Yıllık Top Oyununda Futbol İzleri)

Yeni çalışmada yer almayan Carballo, Mezoamerika top oyununun günümüzde hâlâ Meksika’da oynanan versiyonları olduğunu söylüyor. “Bu, dünyanın en eski ve en uzun ömürlü takım top oyunu olabilir.” diyor.

Blomster ve çalışma yazarı Victor Salazar Chavez, 2015 yılında Etlatongo’da yükseltilmiş, açık bir alanı kazmaya başladıklarında top sahası değil, kamu yapılarını bulmayı umuyordu. Ancak 2017’ye kadar devam eden çalışmalar, biri diğerinden daha eski olan üst üste iki top sahasını ortaya çıkardı.

Yanmış odun parçalarının radyokarbon analizi, eski top sahasının yaşını yaklaşık MÖ 1374’e yerleştirdi. Bu tarih, Meksika dağlık bölgesindeki top sahalarının ortaya çıkışını yaklaşık 800 yıl geriye itiyor.

Daha eski olan Etlatongo top sahasının duvarları taşlarla kaplı, duvarların tabanları boyunca taşla kaplı banklar uzanıyor ve 1.150 ile 1.300 metrekare arasında oyun alanı var. Bilim insanları, Etlatongo sakinlerinin, eskisinin üzerine MÖ 1200 civarında ikinci, daha büyük bir top sahası inşa ettiklerini söylüyor. Top oyununun o sırada ve daha önce nasıl oynandığına dair kurallar ve nüanslar bilinmiyor.

Her iki top sahası da yaklaşık 175 yıllık bir süre boyunca kullanılmıştı. MÖ 1174 ve MÖ 1102 arasında, ikinci top sahasının yakıldığı ve kullanım dışı bırakıldığı bir tören düzenlenmişti. Bu törenin kazılan kalıntıları arasında hayvan kemikleri, kömürleşmiş bitki kalıntıları, dağınık insan kemikleri ve en az 14 seramik topçu figürinin parçaları yer alıyor.

Bu figürinlerin bazılarının üzerinde, bir peştemalın üzerindeki kalın kemerler ve bazen de bir göğüs plakası gibi Olmek tarzı kıyafet tasvirleri vardı.

Bölgesel olarak etkili bir Körfez kıyı toplumu olan Olmeklerin, 3.000 yıldan daha eski sanat örneklerinde, bir top sahasının duvarlarına karşı topları kalçalarından sektiren oyuncular tasvir ediliyor. Ancak bugüne kadar Olmek bölgelerinde kesin olarak hiçbir oyun alanı tespit edilmedi.

Bilinen en eski top sahası, Paso de la Amada adlı Pasifik sahilindeki Olmeklere ait olmayan bir bölgede yer alıyor ve yaklaşık 3.650 yıl öncesine tarihleniyor.

Makale: Blomster, J. P., & Chávez, V. E. S. (2020). Origins of the Mesoamerican ballgame: Earliest ballcourt from the highlands found at Etlatongo, Oaxaca, Mexico. Science Advances, 6(11), eaay6964.