Mayalar, Yanardağın Püskürttüğü Kayalardan Piramit Yapmış

Yaklaşık 1.500 yıl önce Maya inşaatçıları, gezegeni soğutacak kadar güçlü bir patlamada yanardağın fırlattığı kayadan devasa bir piramit yapmış.

MS 539 civarında, günümüzün El Salvador – San Andrés’inde bulunan Ilopango kalderası, Orta Amerika’da son 10.000 yılın en büyük volkanik olayını meydana getirerek patladı. Araştırmacıların daha önce bildirdiğine göre, Tierra Blanca Joven (TBJ) patlaması olarak bilinen patlamada yanardağ düzinelerce kilometre boyunca uzanan lav akıntıları üretti ve Orta Amerika’daki atmosfere o kadar çok kül püskürttü ki, iklim Kuzey Yarımküre boyunca soğudu.

Bilim insanları, volkanın yıkıcı gücü nedeniyle, bölgedeki Maya yerleşimlerinin çoğunun muhtemelen yüzyıllar boyunca terk edildiğini düşündüler. Ancak, Campana yapısı olarak bilinen bir Maya piramidinin yakın tarihli bir analizinde, Mezoamerikalı bir arkeolog ve Colorado Boulder Üniversitesi (UCB) Antropoloji Bölümü’nde doktora sonrası çalışan Akira Ichikawa, insanların bölgeye çok daha erken -patlamadan sadece birkaç on yıl sonra- döndüklerini ve bu yapıyı inşa ettiklerini buldu. 

(Maya Tarihi, Uygarlığı ve Tanrıları)

Zapotitán Vadisi’ndeki yanardağdan yaklaşık 40 kilometre uzaklıkta bulunan piramidin yeni analizi, Maya inşaatçılarının kesme taş blokları ve toprağı tefradan (patlayan volkanın püskürttüğü katı madde) oyulmuş bloklar ile karıştırdığını ortaya çıkardı. Ichikawa, bunun bir Maya piramidinin yapımında volkanik püskürmenin kullanıldığına dair ilk kanıt olduğunu ve bunun Maya kültüründeki volkanların manevi önemini yansıtabileceğini söylüyor.

Ichikawa, Antiquity dergisinde yayımlanan yeni çalışmasında, bilim insanlarının TBJ patlamasının tarihini on yıllardır tartıştıklarını, bazılarının MS 270 ile MS 400 arası oldukça erken bir patlama tarihi verdiklerini yazdı. Ichikawa’ya göre ise, El Salvador’dan gelen ağaç gövdelerinde yakın zamanda yapılan radyokarbon tarihlemesi, milattan sonra 539 yılını veriyor ve bu daha doğru bir tahmin. 

Campana piramidi, yaklaşık 6 metre yüksekliğinde, 80 metre uzunluğunda ve 55 metre genişliğinde bir platformun üzerinde duruyor ve piramidin kendisi yaklaşık 13 metre yüksekliğinde. Platform ayrıca dört teras ve geniş bir merkezi merdiven içeriyor. Çalışmaya göre, yapı, vadinin çoğunu yaklaşık 0,5 metre külün altına gömecek olan TBJ patlamasından sonra vadinin San Andrés bölgesinde inşa edilen ilk kamusal binaydı.

Ichikawa, piramitteki farklı yapı malzemelerinden alınan karbon örneklerini kullanarak yapının yaşını hesapladı ve bunları MS 545 ile MS 570 arasına tarihlendirdi. Ichikawa’ya göre bu, insanların bölgeye geri dönerek piramidin inşaatına beklenenden çok daha erken, muhtemelen TBJ patlamasından sonraki beş yıl içinde başladığını gösteriyor.

Piramitteki tefra miktarı da şaşırtıcıydı. Yaklaşık on yıl önce, UCB arkeoloğu ve profesör Payson Sheets, Joya de Cerén sahasında bir Maya “sacbe”sinde” ya da diğer adıyla “beyaz yol”unda (yükseltilmiş bir cadde) tefra tespit etti. Ayrıca El Salvador’da bulunan Cerén’in İspanyol öncesi tarım topluluğu, Ichikawa’nın ifade ettiği üzere, MS 600 civarında bir volkanik patlamada gömüldü. Bu alan, “Amerika Kıtasının Pompeii’si” olarak biliniyor.

Ancak Campana, tefra’yı bir inşaat malzemesi olarak kullandığı bilinen ilk Maya anıtı. Cerén sacbe’sinde, beyaz-kül tefra, volkanik kökeni nedeniyle “güçlü dini veya kozmolojik öneme sahip olarak algılanmış olabilir” ve çalışmaya göre, Campana piramidinde de kullanımı benzer bir önemden dolayı olabilir.

Volkanik patlamalar gibi iklim ve çevre felaketleri genellikle eski uygarlıkların çöküşü veya gerilemesi ile bağlantılıdır. Ptolemik Mısır’da (MÖ 305 – MÖ 30), bir yanardağ eski bir hanedanı sona erdirmiş olabilir veya bir Alaska yanardağı MÖ 43’te patladığında, kimi bilim insanlarının iddiasına göre, Roma Cumhuriyeti’nin sonunu getirmiş olabilir.

Live Science. 21 Eylül 2021.

Makale: Ichikawa, A. (2021). Human responses to the Ilopango Tierra Blanca Joven eruption: excavations at San Andrés, El Salvador. Antiquity, 1-15.