Mayalar, Tütünü Hem Sigara Hem de Sıvı Olarak Kullanıyordu

Guatemala’da ortaya çıkarılan seramik kaplar, Mayalar arasında tütün kullanımına dair nadir fiziksel kanıtlar sunuyor, ancak önemli bir farkla: Bu sefer tütünü içlerine çekmiyorlar, onu içecek olarak tüketiyorlardı.

Guatemala’nın kıyı ovalarında yapılan kazılarda, Mayaların kurban, banyo ve doğumla ilgili ritüellerde tütün demlediklerini gösteren benzeri görülmemiş arkeolojik kanıtlar ortaya çıktı.

Cotzumalhuapa’daki Kolomb öncesi El Baúl arkeolojik alanında çalışan bilim insanları, ritüel tabakalarından (katmanlarından) çıkarılan büyük seramik kapların bir örneğinde kakao izleri arıyorlardı. Maya Geç-Klasik döneme (MS 600-900) tarihlenen bu kaplar, tütün de dahil olmak üzere diğer kalıntılar için de test edildi. Analiz sonuçları geldiğinde ise ekip oldukça şaşırmıştı.

(İlgili: Guatemala’daki 1.000 Yıllık Kaplarda Tütün İzleri Bulundu)

Baş araştırmacı Oswaldo Chinchilla Mazariegos, sıvı içmek için tasarlanmış silindirik kaplarda nikotin izleri bulmayı beklemediklerini belirtiyor. 

Tehlikeli ritüel uygulamaları

Maya kültürünün kökleri yaklaşık MÖ 2600 yılına kadar uzanıyor. Maya toplulukları daha sonra MS 16. yüzyılda İspanyollar tarafından yenilip sömürgeleştirilinceye kadar Orta Amerika genelinde yayılmıştı. Siyasi olarak hiçbir zaman birleşmemiş olsalar da, bölgede hala yaşayan Mayalar dil, kültür ve din açısından her zaman bağlantılıydılar.

Antik Mayaların tütün kullanımına dair bilgilerimiz esas olarak görsel tasvirler ve sözlü tanımlamalardan geliyor. Örneğin, 16. yüzyıl kaynakları, “tanrıların yemeği” anlamına gelen “teotlaqualli” adlı siyah bir merhemden bahsediyor. Zehirli hayvanlar, tütün ve psikoaktif tohumlardan yapılan bu merhem, ruhlarla iletişim kurmak için kullanılıyordu. Kutsal metinlerdeki imgeler ve tanımlamalar, Mayaların günlük yaşamında tütün kullanımının da yaygın olduğunu, genellikle sigara olarak içildiğini gösteriyor.

Bu keşiften önce, nikotinin fiziksel kanıtı yalnızca 2012’de bir Maya kabında bulunmuştu. El Baúl’daki son keşifle birlikte, araştırmacılar artık antik Mezoamerika’da sıvı tütün kullanımına dair ilk kanıta sahipler. Tütünün sıvı halde tüketilmesi son derece toksiktir ve ölümcül olabilir. Kontrollü bir törensel ayinin parçası olarak, kehanet için trans durumuna geçmek ve tanrılara kurban edilen insanlar için acıyı en aza indirmek için kullanılmış olması muhtemel.

Tanrılara sunulan

Nikotin izleri taşıyan kapların buhar banyolarının yakınında bulunmuş olması, bu kapların şifa uygulamaları ve ritüelleriyle ilişkili olduğunu gösteriyor. Hem eski hem de modern Mayalar için dünya, canlı ve cansız şeyler arasında hiçbir ayrımın olmadığı homojen bir ruhani varlık anlamına geliyor. Örneğin, binalar bu tür kaplar gibi adaklarla uygun şekilde ödüllendirilmezse, sakinlerine zarar verebilir. 

Maya kültüründe buhar banyoları, doğum tanrılarıyla ilişkilendirilirdi ve terapötik ve ritüel doğum prosedürleri için kullanılırdı. Bulunan bazı kaplar, göbek kordonlarını kesmek için kullanılabilecek obsidyen bıçaklar da içeriyordu.

Mazariegos, bu bulguların, özellikle “daha bilinen Maya bölgeleri lehine çok sık ihmal edilen” Pasifik Kıyısı bölgesinde, Mezoamerika’daki sıvı tütün kullanımına ilişkin daha fazla araştırmayı teşvik edeceğini umuyor.

National Geographic. 19 Eylül 2024.