Mayalar, Ev Taşırken Atalarının Kemiklerini de Götürüyordu

Belize’de bulunan 2.000 yıllık bir Maya mezarı, tarihöncesi yer değiştirmelere dair şaşırtıcı bilgiler ortaya koydu.

İki yerel olmayan bireye ait kalıntıların kimliklendirilmesi sayesinde, araştırmacı bu kemiklerin evin yeni sakinleri tarafından yanlarında getirilmiş olabileceğini öne sürüyor. Amaç, yeni eve atalarının ruhlarını da taşıyarak mekânı kutsamak olabilir.

MÖ 300 – MS 250 yıllarını kapsayan Geç Pre-klasik döneme tarihlenen mezar, antik Maya kenti Dos Hombres yakınlarındaki “Dansçı Grubu” adı verilen, elit olmayan bir hane yerleşiminde bulundu. Evin uzun zaman önce ölmüş sakinlerini incelemek isteyen çalışmanın yazarı Angelina J. Locker, bir iskeletin parçalanmış kalıntılarını ve mezarda yer alan iki farklı bireye ait dişleri analiz etti.

İskeletin yanında bulunan yığın hâlindeki midye kabukları, bu kişinin muhtemelen deniz ürünleriyle yapılan törensel bir şölenle onurlandırıldığını düşündürüyor. Bu da onun, Dansçı Grubu’nun kurucu atalarından biri olabileceği anlamına geliyor. Önceki yorumlara göre, mezardaki diğer insan kalıntıları bu ataya adanmış kurbanlar olarak değerlendirilmişti. Ancak Locker, bu varsayımdan şüphe duymamıza neden olacak bazı gerekçeler sunuyor.

(İlgili: Maya Kentinin İlk Yöneticisine Ait Mezar Ortaya Çıkarıldı)

Öncelikle, Dansçı Grubu’nun elit olmayan bir hane olması, burada yaşayan birinin insan kurbanı gibi yüksek ritüellere layık görülmesini pek olası kılmıyor. Ayrıca, bu iki ek insan kalıntısında kesik izlerinin olmaması – yani kesme veya derisini yüzme gibi işaretlerin görülmemesi – bu bireylerin kasıtlı olarak öldürülmediğine işaret ediyor.

Locker, farklı bir açıklama ararken, Mayaların bedeni çok parçalı bir yapı olarak gördüğünü vurguluyor. Bu parçalardan biri olan “Ik’” – yani “ruhun nefesi” – genellikle ağız ve çene ile ilişkilendirilirdi.

Locker, “Ataların özleri Ik’ ile ilişkilendirilirdi ve bu nedenle bedensel form, özellikle dişler aracılığıyla ağızda yer alırdı” diyor. Bu bilgiler doğrultusunda, Locker mezarda bulunan dişlerin bu kurucu bireyin atalarına ait olabileceğini ve yeni haneyle ataların bağlantısını sürdürebilmek için başka bir yerden getirilmiş olabileceğini öne sürüyor.

Bu varsayımı test etmek için Locker, mezardaki üç bireyin kalıntılarına izotop analizleri uyguladı. Gerçekten de, ana gömütün yerel bir diyete dayanarak yetiştiğine dair işaretler bulunurken, diğer iki bireye ait dişlerin farklı bir bölgeden geldiği ortaya çıktı.

Locker, “Burada ele alınan ikincil gömütler, yerel olmayan bireyler olarak tanımlandı ve daha da önemlisi, yaşayan torunlara bir yer yaratmak için ataların bedenleriyle yaşayanları ve gömülü ataları birbirine bağlayan ‘yükselen atalar’ olarak değerlendirildi” diyor.

Başka bir deyişle, Dansçı Grubu’nda ölen ilk kişi, öncüllerine ait kalıntılarla birlikte gömülmüştü. Bu kalıntılar başka bir yerden getirilmişti ve amaç, yeni kurulan haneyi bu önceki atalarla ilişkilendirmekti.

Locker, “Bu kalıntılar, Dancer Grubu’nda yaşayan insanları meşrulaştırmak için kullanıldı ve böylece hanenin kurucu atası olarak hareket eden birincil cenazenin soyunu devam ettirdi” diyor.

IFL Science. 28 Mart 2025.

Makale: Locker, A. J. (2025). Dearly De-Parted: Ancestors, body partibility, and making place at Dos Hombres, Belize. Journal of Anthropological Archaeology, 78, 101681.