Maya Çocuklarına da Yeşim Diş Kakmaları Yapılmış

Maya çocuklarının dişlerinde bulunan yeşim kakmaları, bu estetik ve ritüel uygulamanın sadece yetişkinlere özgü olmadığını gösteriyor.

Yeni yayımlanan bir çalışmada, üç Maya çocuğuna ait dişler incelendi. Bu dişlerde yeşim kakmaları bulundu; oysa bu uygulama genellikle yetişkinlere ait İspanyol öncesi Maya dişlerinde görülüyordu.

İspanyol öncesi Maya toplumunda, diş törpüleme, oyma ve kakma gibi dental değişiklikler Klasik ve Postklasik dönemlerde (MS 250–900; MS 900–1550) yaygın bir uygulamaydı. Genellikle taş aletlerle dişte bir boşluk açılır, buraya şekillendirilmiş yeşim veya obsidyen gibi taşlar yerleştirilirdi. Daha sonra organik bazlı bir harçla sabitlenirdi.

Bu uygulama bugüne kadar sadece yetişkinlerde belgelenmişti; nadiren 15–20 yaş arası gençlerde de görülmüştü.

Ancak Guatemala’daki Francisco Marroquín Üniversitesi’nin Popol Vuh Müzesi’nde saklanan İspanyol öncesi iskelet koleksiyonuna ait üç dişi inceleyen Dr. Marco Ramírez-Salomón ve ekibi, bu dişlerin 8–9 yaşında ve 9–10 yaşında çocuklara ait olduğunu belirledi.

(İlgili: Antik Maya Diş Takıları, Ağız Enfeksiyonlarını Önlemiş Olabilir)

Üst çene sol ön kesici, alt çene sol yan kesici ve üst çene sağ köpek dişini kapsayan bu örnekler, çocuklara ait diş kakmalarının bilinen tek örnekleri oldu.

“Ne yazık ki bu dişler… Müzeye bağışlanmış, bağlamlarından kopmuş dişlerdir” diye açıklıyor çalışmanın yazarlarından Dr. Andrea Cucina. “Arkeolojik açıdan tamamen bağlam dışılar; kökenleri, tabakalanma bilgileri, sosyal statüleri hakkında hiçbir bilgiye sahip değiliz.”

Buna rağmen araştırmacılar, dişlerin çocuklar hayattayken kakma işlemi görmüş olduklarını belirleyebildi.
Bugüne kadar çocuklara ait kakma örneği olarak yalnızca Belize’deki Pusilha’dan 3–4 yaşındaki bir birey biliniyor; ancak bu bireyin kakmalarının ölümünden sonra yapıldığı düşünülüyor.

Çocuklarda kakmaların nadir görülmesi, neden bu uygulamaya başvurulduğunu belirsiz kılıyor. Ancak bazı olasılıklar öne sürülüyor.

Bir hipotez, bunun pan-Maya geleneği değil, bölgesel bir uygulama olabileceği yönünde. Dr. Cucina, “Şimdiye dek Mezo-amerika arkeolojik kayıtlarında hiçbir ergenlik öncesi bireyde kakmaya rastlanmamış olması (15 yaş civarında başlayan çok az genç örneği var), bunun gerçekten de yerel, bölgesel bir gelenek olabileceğini düşündürüyor” diyor.

Araştırmacılar başka bir ihtimali de değerlendiriyor: Bu çocuklar, sosyal olgunluk statüsü kazanmak için kakma işlemine tabi tutulmuş olabilir. Yaklaşık 10 yaşında kız ve erkek çocuklar ev işlerinde veya tarımda çalışmaya başlıyordu. Belki de bu kakmalar, çocukluktan yetişkinliğe geçişin sembolüydü.

Dişlerin üçü muhtemelen birden fazla bireye aitti. Bunlardan biri 9–10 yaşında ölmüştü; diğer ikisi ise 8–9 yaşında iki farklı çocuğa ait olabilir. Bu ihtimal, kakmaların işçilik farklılıklarına dayanıyor.

Alt çene sol yan kesici en özenli kakmaya sahipti; kakma boşluğu yalnızca mine tabakasına açılmıştı. Üst çene sol ön kesici ise daha derin oyulmuştu; mineyi aşarak dentine kadar inmişti, ancak sinir odasına ulaşmamıştı.

Bu işçilik farklılığı, kakmaları farklı zanaatkârların yaptığına işaret ediyor olabilir; bu da farklı çocuklara bu işlemin uygulanmış olabileceğini düşündürüyor.

Çocuklara ait bu nadir kakma örnekleri Maya kültürel uygulamalarına dair yeni ipuçları sunuyor; fakat bağlamlarından kopuk olmaları, kökenleri ve daha geniş kültürel anlamları hakkında birçok sorunun cevapsız kalmasına neden oluyor.

Makale: Ramírez-Salomon, M., Mata-Castillo, E., Mosreal-Peniche, M., Luin, C., Klee, H., Cucina, A., & Vega-Lizama, E. 2025. Prehispanic Maya Dental Inlays in Teeth with Open Apices: Implications for Age of Cultural Practices. Journal of Archaeological Science: Reports.