Maorilerin Antarktika’yla İlişkileri 7. Yüzyıla Dayanıyor Olabilir

Yeni araştırmalar, yerli Maori halkının Antarktika sularını ve belki de kıtayı 7. yüzyılın başlarında görmüş olabileceğini gösteriyor.

Geçtiğimiz 200 yıl boyunca, Antarktika’nın hikayesini yazanlar çoğunlukla erkek Avrupalı kaşifler oldu. Ancak, yeni bir araştırma, Polinezyalı halklar ve Maoriler ile Antarktika arasında kökleri 7. yüzyıla kadar dayanan bir bağlantı olduğunu, üstelik bu bağlantının günümüzde de devam ettiğini gözler önüne seriyor.

Manaaki Whenua Arazi Araştırma organizasyonundan Dr. Priscilla Wehi bu durumu “Antarktika ve onu çevreleyen suları ile bağlantının erken geleneksel deniz seyahatleri ile başlayıp, ardından, Avrupalılarca yürütülen seyahatlerle, keşif seferleriyle, modern bilimsel araştırmalarla, balıkçılık ve daha fazlasıyla yüzyıllardır devam ettiğini gözlemledik.” sözleriyle açıklıyor. Araştırmaya dahil olan araştırmacılar arasında Yeni Zelanda’daki Güney Adası’nda yerleşik büyük bir kabile olan Ngāi Tahu’nun örgütü olan Te Rūnanga o Ngāi Tahu’dan da araştırmacılar bulunuyor.

(Antarktika’da 1965 Seferinden Kalma Acil Durum Zulası Bulundu)

“Keşiflerimiz Antarktika’nın insanlık ile arasındaki ilişkinin daha detaylı ve zengin bir resmini sunmakla kalmıyor, aynı zamanda Yeni Zelandalılar ile Antarktika arasındaki ilişki hakkında diyalogların yürütülebileceği bir platform yaratıyor.”

Araştırmacıların literatürü tarayıp elde ettiklerini sözlü tarih ile birleştirmesiyle yürütülen araştırmanın sonucunda Maorilerin Antarktika hakkındaki anlatılarda ve keşif seferlerindeki varlıklarının hem Maoriler hem de Antarktika’nın keşfi hakkındaki soru işaretlerini ortadan kaldırmada önemli rol oynayabilecek bir kaydı elde edildi. Üstelik elde edilen bu hikayeler 1.320 yıl kadar önce başlıyor.

“Ūi Te Rangiora olarak da bilinen Hui Te Rangiora ve Te lvi o Atea adlı teknedeki tayfası tarafından adalara ve Antarktik sularına, muhtemelen 7. yüzyılın başlarında, yapılan seyahatlerle ilgili Polinezyalı anlatılarına rastladık.” diyor Wehi.

“Bu deniz seyahatlerin başarıları meşhurdu ve Maori seyyahlarının Pasifik’i Batılı kaşiflerin gölleri geçebileceği kadar geçtiklerinden bahsediliyordu.”

“Bazı anlatılara göre Hui Te Rangiora ve tayfası güneye doğru devam etti. Böylece, büyük ihtimalle Antarktik sularına, hatta belki de kıtaya ulaştılar.”

Seyyahlarla, keşifle ve astronomiyle ilgili bilgi veren Maori oymaları da elde edilen bulgular arasında yer alıyor.

Wehi, “Ayrıca, Yeni Zelanda’nın Güney Ada’sında, Bluff’da dikili olan bir ‘pou whakairo’ (oymalı direk anlamına geliyor), Tamareti’yi güney okyanuslarının koruyucusu olarak gösteriyor. Güney adasındaki en büyük kabile olan Ngāi Tahu ve diğer kabileler, diğer bir deyişle iwi, bu erken dönem kaşifleri ve seyyahlarıyla ilgili bilgilerini sözlü anlatılar vasıtasıyla koruyor, nesilden nesile aktarıyorlar.”

Antarktika ile ilgili bu Maori anlatıları sadece bahsi geçen erken seferlerle sınırlı da kalmıyor. Aksine, seyahatlerin ve keşif seferlerinin günümüzde de devam ettiği görülüyor; “ancak bu durum çok az biliniyor ya da bundan çok az bahsediliyor.” diyor Wehi. Kendisi bu araştırma sayesinde Maorilerin gelecekte Antarktik ilişkilere daha fazla dahil edileceğini umuyor.

“Az temsil edilmiş grupların, özellikle de anlaşma partnerleri olarak Maorilerin, sorumluluklarını göz önüne almak hem günümüzdeki hem de gelecekteki Antarktik araştırma programları açısından önem arz etmenin yanında, ileride Yeni Zelanda’nın Antarktika Sözleşmesi dahilindeki sorumluluklarının fark edilmesi açısından da önem arz ediyor.”

Son olarak Wehi şunları söylüyor: “Maori kökenli daha fazla Antarktik bilim insanı yetiştirmek ve Maori perspektiflerini araştırmalara dahil etmek Yeni Zelanda’nın araştırma programlarına, sonuç olarak Antarktika’nın korunması ve yönetimine, daha fazla derinlik katacak.”

Kabile araştırmacıları bu anlatıları paylaşmaları için iwilerle partnerlik yaptıkça Maori keşifleri hakkında gelecekte elde edilecek olan bulgular da muhtemelen kamuya mal olacak ve Maorilerin Antarktik araştırmadaki, dolayısıyla da Kāhui Maori’nin, Antarktik Bilim Platformundaki liderliği daha belirgin olacak.

Taylor & Francis Group. 9 Haziran 2021.

Makale: Wehi, P. M., Scott, N. J., Beckwith, J., Rodgers, R. P., Gillies, T., Van Uitregt, V., & Watene, K. (2021). A short scan of Māori journeys to Antarctica. Journal of the Royal Society of New Zealand, 1-12.