Mamutların Ne Zaman Yok Olduğu Tartışılıyor

Mamutların neslinin tam olarak ne zaman yok oluşa sürüklendiği uzun zamandır tartışılıyor ve nesillerdir paleontologları düşündürüyor.

Bu, belki de mamutların azalışı, insanların Kuzey ve Güney Amerika’ya gelişiyle aynı zamana denk geldiği için.

Bu nedenle, insanların 10.000 yıldan daha uzun bir süre önce buzul çağındaki bu muazzam canavarların yok olmasına neden olup olmadığını merak etmek doğal.

Cincinnati Üniversitesi’nden bir paleontolog, Nature dergisinde 2021’de yayımlanan ve mamutların sonlarının sandığımızdan çok daha yakın zamanda geldiğini öne süren son zaman çizelgesini yalanlıyor. Uluslararası bir araştırma ekibi, mamut kalıntılarının ve 1.500’den fazla Kuzey Kutbu bitkisinin çevresel DNA’sını inceledi. Araştırmacılar, daha nemli bir iklimin, tundra otlak bozkırlarından, bu büyük otlayan hayvanların çoğunu destekleyemeyen ormanlık sulak alanlara hızla değiştirdiği ve mamutları 3.900 yıl kadar yakın bir tarihte yok olmaya sürüklediği sonucuna vardılar.

(İlgili: CIA, Yünlü Mamutları Geri Getirmek için Yatırım Yaptı)

Ancak Nature’daki bir çürütme makalesinde, Joshua Miller ve ortak yazar Carl Simpson, güncellenmiş zaman çizelgelerini oluşturmak için kullanılan çevresel DNA’nın daha önce bilinenden daha karmaşık olduğunu savunuyorlar.

Miller, “Sorun şu ki, DNA’nın kaç yaşında olduğu hakkında hiçbir fikrimiz yok. Tortul katmanlar karmaşıktır. Çeşitli tarihlere ait malzemeler sıklıkla iç içe geçer. Araştırmacılar, tortul katmanları ve bunların içerdiği malzemeleri tarihlendirmek için birçok araca sahipt Ancak her şeyin tarihi olamaz.” diyor.

“Kemikler, dişler, odun kömürü ve yaprakların tümü radyokarbonla tarihlendirilebilir. Bu çok önemli. Ancak şu anda tortularda bulunan DNA’yı bağımsız olarak tarihlendiremiyoruz.”

Bu yıl Kanada’da bulunan yavru mamut gibi son keşiflerden, on binlerce yıl önce ölmüş birçok buzul çağı hayvanının Kuzey Kutbu’nun kuru ve soğuk ortamında mumyalaşabileceğini biliyoruz. Miller’a göre, bir hayvanın tortuda depolanan çevresel DNA’sının ölü bir canlıdan mı yoksa yaşayan bir canlıdan mı geldiğini belirlemek imkansız.

Miller, “DNA her zaman organizmalardan gelir. Aslında DNA, hayvan öldükten çok sonra da dökülmeye devam eder. Ayrışmanın yavaş olduğu yerlerde bu, çoktan ölmüş ve hatta çoktan soyu tükenmiş türlerin çevredeki çökeltilere doğru yol almaya devam edebileceği anlamına gelir. Kuzey Kutbu’nda ve diğer soğuk havalarda, bir şeyin ayrışması binlerce yıl alabilir.” diyor.

Araştırmacılar, Arktik bölgelerdeki hayvanların yavaş çürümesinin, mamut DNA’sının, keşfedilen en son mamut fosilinden binlerce yıl sonra nasıl ortaya çıktığını açıklayabileceğini söylüyor. Makaleye göre, Antarktika yakınlarındaki deniz fili kalıntıları 5.000 yıldan daha eski olabilir.

Miller, Kuzey Kutbu’nun bazı uzak bölgelerinde, yüzeyde 2.000 yıllık Amerika ren geyiği boynuzu bulmanın alışılmadık bir durum olmadığını söylüyor. Bununla birlikte, Sibirya’da keşfedilen en son mamut fosilleri, 11.000 yıl önce donmuş toprağa gömüldü.

Simpson, yakın zamanda aşınmış yamaçlardan deniz ortamlarını inceleyen çalışmasının, eski örnekleri tarihlendirmenin ne kadar zor olduğunu gösterdiğini söylüyor. “Deniz kabukları binlerce yıl deniz tabanında kalabilir. Sahilde deniz kabukları gördüğünüzde, bazıları yakın zamanda ölen hayvanlardan, bazıları ise bin yıl önce ölen kabuklu deniz hayvanlarından olabilir. Bu, omurgalı kayıtlarında da olur.”

Miller, asıl sorunun, insanların mamutların küresel azalışında ve yok oluşunda herhangi bir etkisinin olup olmadığı olduğunu söylüyor. İnsanların, doğal ortamı derin şekillerde değiştirmek için ateşi kullandıkları biliniyordu. Ayrıca mamut avladılar ve dişlerinden yararlandılar.

Peki son mamutların nesilleri ne zaman tükendi? Bilim insanları çoğu mamutun neslinin 10.000 yıldan daha uzun bir süre önce tükendiğine inanıyor, ancak Rusya’nın Wrangel Adası gibi adalarda çok daha yakın zamana kadar kalan popülasyonlar hayatta kaldı.

Araştırmacılara göre, mamutların hayal gücümüzü cezbetmesinin nedenlerinden biri de modern insanlarla bir arada yaşamalarıydı.

Miller, “Bugün aramızda yaşayan hayvanlara şaşırtıcı bir şekilde benziyorlar. Neredeyse onlara dokunabiliyoruz. Bu, mamutları gerçekten çekici kılıyor. Birçok insan için Buz Devri’nden kalma megafauna için model görevi görüyorlar.” diyor.

Simpson, büyüdüğü yerin yakınındaki California’daki Channel Adaları’nda bir zamanlar mamutların yaşadığını söylüyor. Bu adalar, 900 kilo ağırlığındaki cüce mamutların eviydi. Bugün ise adadaki en büyük memeli küçük bir endemik tilki. Simpson, “Etrafta dolaşan tüm bu büyük hayvanlarla büyümek ne kadar harika olurdu diye düşünüyorum.” diyor.

University of Cincinnati. 30 Kasım 2022.

Makale 1: Miller, J.H., Simpson, C. (2022). When did mammoths go extinct?. Nature 612, E1–E3.

Makale 2: Yucheng Wang et al. (2021). Late Quaternary dynamics of Arctic biota from ancient environmental genomics. Nature.