Malazgirt Fatihi Sultan Alparslan’ın Türbesi Bulunabilir

İlkokul sıralarında Türklere Anadolu’nun kapılarını açan savaş olarak öğrendiğimiz Malazgirt Savaşı Fatihi Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan’ın türbesini ortaya çıkarmaya yönelik Türkmenistan’ın Merv kentinde Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından yürütülen kazılarda, Selçuklu Dönemi çinileri ve kitabe bulundu.

Tüm Ortaçağ Kaynakları İncelendi

Selçuk Üniversitesi’nden Osman Eravşar ve Prof. Haşim Karpuz ve Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Halit Çal’ın eş başkanlığını yaptığı kazı hakkında konuşan Eravşar, ortaçağ’a ait her kaynağın incelendiğini belirtti.

Eravşar, “Çalıştay öncesinde Merv’de jeofizik araştırması yapıldı. Farklı bilim adamlarınca Ortaçağ kaynakları incelenerek değerlendirmeler yapıldı. Bu çalışmaların sonucunda oluşturulan ilk bilim kurulu mezar yerinin araştırılması için görevlendirildi. Bu kapsamda, alanın haritalama ve jeofizik çalışması yapıldı.” dedi.

Kaynaklar Cuma Camisi’ni İşaret Ediyor

Çalışmalara Merv’de yüzey araştırması yaparak başladıklarını anlatan Eravşar, “Bizden önceki heyet beş farklı nokta belirlemiş. Görevi devralınca önceki çalışmaları okuduk, gelinen noktada yapılanları anlamaya çalıştık. ‘Acaba neresi olabilir’ diye sorduk, kendi içimizde tartıştık. Aslında Ortaçağ kaynakları açık şekilde şunu söylüyor; ‘Sultan Alparslan bir Cuma Camii’ne defnedildi. Dönemin kaynakları Sultan’ın cenazesinin Merv’e getirilip, Cuma Camii’ne defnedildiğini gösteriyor.  Bu bilgiden hareketle bizim yaklaşımımız şu oldu; ‘Acaba hangi Cuma Camisi’nde mevta bulunuyor? Çünkü Merv’de üç tane Cuma Cami’si olduğu biliniyor. Bunlardan birisi Beni Mahan Cuma Camisi, diğeri Mescid-i Atik ve bir diğeri de Macan Cuma Cami’sidir.”

Macan Cuma Camii’ni Moğollar Tahrip Etmiş

Prof. Dr. Eravşar, “1992-2001 yıllarında İngilizler kazı çalışması yapmış. Onların topladıkları bilgilere göre Gavur Kale’nin sadece sanatkarların yerleştiği iskan olmadığını anlıyoruz. Bu bilgiler Beni Mahan Cuma Camisi’nin 10. yüzyılda kullanılmadığını, terk edildiğini gösteriyor. Türkmen bilim adamı Tirkeş Hocaniyazov, kazı araştırmaları yapmış ve Beni Mahan Camisi’nin planını tam olarak kazılar sonucunda ortaya koymuş. Bilinen bir yapı, türbe orada olsaydı, Hocaniyazov bunu görürdü. Diğer cuma camisi Mescid-i Atik (Köhne Mescid) yine aynı nedenlerle 10. yüzyılın başında terk edilmiş. Geriye bir tek cami kalıyor o da Macan Cuma Cami’sidir. Bu cami Merv’in merkezinde Sultan Sencer Türbesi yakınında bulunuyordu. Moğol istilası sırasında tahrip olmuş, Harzemşahlar döneminde yeniden bazı bölümleri yapılmış. Bu caminin sınırlarını belirlemek mümkün değildi. Yaklaşık iki futbol sahası büyüklüğünde bir alanı kapladığını düşünüyoruz. Avlusu ile oldukça büyük bir yapı.”

Selçuklu Dönemi Çiniler ve Kitabe Bulundu

Eravşar, “Alanın içerisinde dört farklı nokta belirlendi. Türkmen bilim adamlarının önerdikleri bölgeler de vardı. Alanın güney doğu kısmında yoğunlaştık. Çalışmalar sırasında bölgede bir önemli bir Selçuklu yapısına ait olduğunu düşündüğümüz çini ve mimari parçalar ele geçirildi. Bunların içerisinde bir kitabe parçası var ki bu bizi heyecanlandırdı. Ancak ne yazık ki kırılmış, tahrip olmuş. İlerleyen yıllarda ve kazılarda bu kitabenin diğer parçalarını bulursak, en azından bu yapının mimari kimliği ve türbenin bu yapının içerisinde nerede olduğu sorusu cevaplanmış olur.”

Alparslan’ın Türbesi Bulunmak Üzere

“Önümüzdeki yıllarda bulacağımız diğer bulgularla bilgilerle desteklersek, Alparslan’ın türbesine çok yaklaştığımızı söyleyebiliriz. Şu an için bunu söylemek zor. Çalışmalara başladığımız ilk günden itibaren doğru yerde olduğumuzu düşünüyoruz. Türbeyi doğru yerde arıyoruz. Yanlış bir yerde olduğumuzu düşündürecek bugüne kadar herhangi bir bilgiyle karşılaşmadık. Çalışmalarda caminin zemin döşemelerini bulduk. Dolayısıyla caminin içerisindeyiz ama neresindeyiz? Bu iki futbol sahası büyüklüğündeki alanda türbenin yerini konumlandırmanız gerekiyor. Ayrıca alanın üzerinde yer yer 12 metre yüksekliğinde toprak tabaka var. Bu şunu gösteriyor, bu yapı çok derinlerde. Öncelikli hedefimiz türbeyi bulmak. Camiyi bulduk ve buranın belirli yerlerindeyiz. Türbe nerede diye soruyu sorup belirli ipuçlarını arıyoruz.”

Türkiye’de Olsa 15 Yıl Sürerdi (!)

Kazı Eş Başkanı Prof. Haşim Karpuz ise kazı kapsamında 47 açma yaptıklarını belirterek, ekip üyeleri ve kazı eş başkanlarının geçen yıl özverili çalışmalarda bulunduğunu söyledi. Düzenli yapılan çalışmalar sonucunda önemli mesafeler katedildiğini söyleyen Karpuz, Türkiye’deki benzer bir alanda yapılacak çalışmanın 15 yılda tamamlanabileceğini belirtti. Karpuz, kısa zamanda çok hızlı ve yoğun çalıştıklarını dile getirerek, “Hata yapmak istemiyoruz. Bu şekilde çalışılırsa ne kadar sürede bulunur bunu söylemek güç ama belirli şeylerin ortaya çıkarılması, bütün bir camiyi kazıp ortaya çıkaralım derseniz 40 yılı bulur. Ama bizim 40 yılımız yok. Biz hedef odaklı çalışıyoruz. Amacımız türbeyi bulmak” şeklinde konuştu.

radikal