Makaklar, Sevdiklerinin Ölümüne İnsanlar Gibi Yas Tutuyor

Japon makaklarının, ölen yakınlarına verdikleri tepkiler, insanlardaki yas duygusuna şaşırtıcı derecede benzerlik gösteriyor.

Ölen sevdikleri için yas tutmak, uzun süre yalnızca insanlara özgü bir özellik olarak kabul edilmişti. Ancak Japonya’dan araştırmacılar, bu konuda insanların sanıldığından daha az “benzersiz” olduğunu ortaya koydu.

Primates dergisinde yayımlanan bir çalışmada, Osaka Üniversitesi’nden araştırmacılar Japon makaklarının, ölen yetişkin arkadaşlarına insanlarınkine benzer şekilde tepki verdiğini gösterdi.

Japon makakları büyük ve oldukça karmaşık sosyal gruplar hâlinde yaşıyor ve sosyal davranışları onlarca yıldır inceleniyor. Buna rağmen, makakların ölüme verdikleri tepkiler nadiren gözlemlenebildi— özellikle ölü bebeklerini bir süre taşıyan anneler dışında.

(İlgili: Şempanze Anneler, Yavruları Öldüğünde Yas Tutuyor)

Osaka Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, serbest dolaşan makakların ölen veya ölmek üzere olan bireylere verdikleri tepkileri ayrıntılı şekilde gözlemleme konusunda daha önce görülmemiş fırsatlar elde etti. Araştırmacılar, bazı makakların, yaşarken birlikte çok zaman geçirdikleri bireylerin cesetlerinin yanında kalmaya ve onları tekrar tekrar tımarlamaya eğilimli olduğunu ortaya koydu.

“Vahşi hayvanlarda bu tür davranışları belgelemek son derece nadir” diyor çalışmanın başyazarı Masayuki Nakamichi. “Hangi bireylerin ölen bireylerin yakınında bulunduğunu ve nasıl davrandıklarını takip ederek, ölümle ilgili tepkilerin sosyal bağlardan ciddi ölçüde etkilendiğini gösterebildik.”

Açık yaralar ya da parazit istilası, fiziksel teması büyük oranda engellese de, daha hafif belirtiler sosyal etkileşimleri çok etkilemiyordu. Özellikle, birçok makak hem ölmekte olan, hem de ölmüş bireylerde bulunan kurtçuklardan belirgin şekilde kaçınmıştı. Ancak araştırmacılar, sosyal bağların bu tiksintinin önüne geçtiği bir örneği kaydetti — bir alfa dişi, ölmekte olan tımar partnerinin yanında kalmakla kalmayıp sırtındaki kurtçukları temizleyip yedi.

“Bazı bireylerin, yakın ilişkide oldukları ölü arkadaşlarının yanında kalmaya devam etmesi, makakların insan şefkatine benzeyen duygusal kapasiteleri olabileceğini düşündürüyor” diyor çalışmanın eş yazarı Kazunori Yamada. “Bu, güçlü sosyal bağların, ölümden sonra bile makakların davranışlarını etkileyebileceğini gösteriyor.”

Sosyal bağların, diğer insan olmayan primat türlerinde de ölmekte olan veya ölen bireylerle olan etkileşimleri etkileyip etkilemediği ise hâlâ bilinmiyor.

“İnsan dışı primatların ölüme verdikleri duygusal tepkileri tam olarak anlayabilmek için, daha fazla türde ölümle ilgili olayların gözlemlenmesine ihtiyaç var” diyor Nakamichi.

University of Osaka. 26 Haziran 2025.

Makale: Nakamichi, M., Yamada, K. (2025). Responses to dying and dead adult companions in a free-ranging, provisioned group of Japanese macaques (Macaca fuscata). Primates.