Makaklar Eşyaları Çalıp Bisküvi Karşılığında Satıyor

Bir Endonezya tapınağının yakınında yaşayan uzun kuyruklu makaklar, bölgeye gelen turistlerin eşyalarını çalarak nasıl fidye isteyeceklerini çözdü.

“Takas yapmaya hazırım.” -Endonezyadaki bir makak. F: Kylie McLaughlin/Getty

Maymunlar, gözlük, şapka, kamera veya gişeden bir miktar nakit para gibi değerli eşyaları kapıp, daha sonra tapınak görevlilerinin bu haksız kazançlarını bırakmadan kendilerine lezzetli bir yemekle ödüllendirmesini bekliyor.

Bu davranış, yıllarca Bali Adası’ndaki Uluwatu Tapınağı’nda anektod olarak anlatılmasına rağmen, vahşi doğada bilimsel olarak hiç incelenmemişti. Belçika’daki Liege Üniversitesi’nden primatolog Fany Brotcorne ve meslektaşları, bu olayın maymun nüfusunda neden ve nasıl yayıldığını araştırmaya koyuldu.

Fany, “Bu oldukça benzersiz bir davranış. Sadece Bali’deki Uluwatu Tapınağı’nda görülüyor” diyerek bunun doğuştan bir yetenek yerine sonradan öğrenilmiş olduğunu öne sürüyor.

Fany, sergilenen bu davranışın gerçekten de kültürel olup olmadığını belirlemeye karar verdi. Bu da maymunların bilişsel yeteneklerini ve hatta insanın evrimini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Hırsızlık ve takas

Fany, Uluwatu Tapınağı’nın yakınında yaşayan dört farklı maymun grubunu gözlemlemek için 4 ay harcadı. Turistlere yakın yaşayan iki maymun grubu, hırsızlık ve takas yapmada en yüksek orana sahip çıktı. Bu da, birbirlerini izleyerek ve birbirlerinin davranışlarını öğrenerek hırsızlık ve takas yaptıkları görüşünü destekliyor. Riskli davranışlara daha yatkın olan genç erkek maymunların çoğunlukta olduğu gruplar ise, diğer gruplara göre daha yüksek oranlara sahipti.

Bu çalışma sadece küçük bir örneğe dayansa da, Fany ve ekibi, davranışların kültürel olduğuna dair ilk ön kanıtları sunduklarına inanıyor. Yani maymunlar, nesiller arasında bu davranışı birbirine aktarıyor.

İLGİLİ: Şempanzeler Neden Olmaksızın Kulaklarına Çimen Sokmaya Başladı

Fany, gözlemlerinden bu zamana dek geçen yıllarda daha fazla kanıt topladı: Tapınak çevresindeki bölgeye taşınan beşinci bir uzun kuyruklu makak grubunun üyeleri, çalıntı eşyaları atıştırmalık için takas edebileceklerini öğrenmeye başladı.

İngiltere’deki Liverpool John Moores Üniversitesi’nde primatolog Serge Wich, Fany’nin çalışmasının “Çevre değişikliklerine tepki olarak primat davranışında esneklik için yeni ve muhteşem bir örnek” sağladığını söylüyor.

Suçlu gelenekleri

Serge Wich, bu durumun ayrıca ilginç olduğunu, çünkü bu davranışların aynısının olabileceği başka bir ortamda görülmediğini ekliyor: “Bu aslında primatlarda yeni bir davranışsal gelenek olabilir ve farklı türlere yapılan hırsızlık ve takas gibi yeni gelenekler görülebilir.”

Fany, çalışmalarının, araştırmacıların primatların psikolojisi hakkında daha fazla bilgi edinmesine yardımcı olacağını söylüyor: Bilgi gruplar arasında nasıl aktarılır? Kendi eylemlerini ne derece anlıyorlar? Gelecek için nasıl plan yapıyorlar?

Hatta bu çalışmalar kendi bilişsel yeteneklerimizin evrimiyle ilgili soruları cevaplamaya bile yardımcı olabilir. Fany: “Takas ve ticaret becerileri hayvanlarda iyi bilinmiyor ve bu beceriler genellikle insanlara özgü olarak tanımlanıyor.” diyor.

Ancak bunu uzun kuyruklu makaklarda görmek, insan soyunun evriminde, davranışın ne kadar erken ortaya çıkmış olabileceğini öğrenmemize yardımcı olabilir.

Peki Fany kendi hırsızlık araştırmasında maymunların gazabına uğradı mı? “Ah, pek çok kez. Maymunlar sürekli şapkamı, kalemimi ve hatta araştırma verilerimi bile çalmaya çalıştı!”

Şempanzeler ve Maymunlar Taş Çağı’na Girdi

Çeviren: Hüseyin Erdoğan. New Scientist. 25 Mayıs 2017.

Makale: Brotcorne, F., Giraud, G., Gunst, N., Fuentes, A., Wandia, I. N., Beudels-Jamar, R. C., … & Leca, J. B. (2017). Intergroup variation in robbing and bartering by long-tailed macaques at Uluwatu Temple (Bali, Indonesia). Primates, 1-12.