Makak Grubundaki İlk Dişi Alfanın Saltanatı Sarsıntıya Girdi

Yakei isimli makak, bir makak topluluğunun ilk alfa dişisi olmuştu, ancak bir aşk üçgeni onun iktidardaki hakimiyetini tehlikeye atabilir.

İnsan dünyasında ataerkilliği yıkmak için konuşmak yapmaktan daha kolay. Ancak geçen yıl, Japonya’nın güneyindeki bir koruma alanında bulunan 9 yaşındaki dişi bir Japon makağı, alanın 70 yıllık tarihinde ilk dişi lideri olmak için birliğinin alfa erkeğini şiddetle devirerek insanlara bunun nasıl yapıldığını gösterdi.

Yakei adlı makak, 1952’de maymunlar için bir rezerv olarak kurulan Takasakiyama Doğal Hayvanat Bahçesi’nde 677 maymundan oluşan bir topluluğa liderlik ediyor. Ada rezervinde iki grup var ve zamanlarının çoğunu ortasındaki ormanlık dağda dolaşarak geçiriyorlar. Ayrıca, personelin yiyecek sağladığı dağın eteğindeki bir parka günlük ziyaretler gerçekleştiriyorlar. Koruma alanı açıldığından beri personeller, buradaki maymunların romantik ve politik mücadelelerini yakından takip ediyor.

(İlgili: Japonya’daki Makak Grubunda İlk Kez Bir Dişi, Alfa Oldu)

Yakei’nin geçtiğimiz sene alfa statüsüne yükselmesi, hem bilim insanlarını hem de artık Yakei’nin saltanatını yakından izleyen ve onun üstünlüğünü ne kadar süre koruyabileceğini gözlemleyen çalışanları oldukça şaşırttı. Ancak şimdi gelen üreme mevsimi, Yakei’yi karmaşık bir aşk üçgeninin ortasında bıraktı ve bazı uzmanlar onun rakiplerine karşı savunmasız kalıp kalmayacağını merak ediyor.

​​Kar maymunu olarak da bilinen Japon makağı, Japonya’ya özgü oldukça zeki bir tür. Pancar kırmızısı poposu ve kaplıcalarda suyun tadını çıkarmaya yatkınlığı ile biliniyor.

Japonya Bilimi Teşvik Derneği’nde araştırma görevlisi olan Yu Kaigaishi, “Arılar, sırtlanlar ve filler de dahil olmak üzere birçok hayvan, dişilerin önderlik ettiği topluluklarda yaşarken, Japon makak topluluklarında bir dişi tarafından şiddetli bir iktidar ele geçirme olayı çok nadirdir ve bugüne kadar primatoloji tarihinde sadece birkaç vaka bildirildi.” diyor.

Japon makak toplumu katı bir hiyerarşiye dayanır. Bir maymunun rütbesi ne kadar yüksekse, yiyeceğe, eşlere ve dinlenme yerlerine erişimi o kadar yüksek olur. Dişiler, annelerinin hemen altındaki rütbeyi miras alırlar ve doğdukları topluluğu nadiren terk ederler. Erkekler, ergenliğe ulaştıklarında doğdukları topluluktan ayrılırlar ve yeni bir topluluğa katılırlar; burada rütbeleri genellikle burada geçirdikleri süreye göre belirlenir. Bununla birlikte, rütbe bazen genellikle erkek erkeğe şiddet eylemleri yoluyla kazanılır.

Yakei adlı dişi makak ise primatologların oldukça şaşırttı. Geçen Nisan’da, topluluğunun dişileri arasında en üst sırada yer almak için kendi annesini dövdü. Çoğu dişi durumdan memnun olsa da, Yakei savaşmaya devam etti.

Rezerv çalışanlarına göre, Yakei üç yüksek rütbeli erkeğe saldırdı, ardından birliğe beş yıl boyunca liderlik eden Nanchu’nun peşine düştü. 31 yaşındaki Nanchu bir Japon makağı için yaşlıydı ve sonuçta genç ve kararlı Yakei ile boy ölçüşemezdi.

Japon makaklarının davranışlarını inceleyen Bay Kaigaishi, “Fiziksel olarak Nanchu’ya saldırdı ve onu yendi, sonuç olarak topluluk içinde en yüksek rütbeyi aldı.” diyor.

Yakei’nin Nanchu ile olan kavgasından sonra çalışanlar, “fıstık testi” olarak bilinen şeyi yaptılar: maymunlara fıstık sağlamak ve ilk kimin yediğini görmek. Erkekler ve dişiler, alfa statüsünün bir teyidi olarak, önce Yakei’nin yemesine izin vermek için kenara çekildiler.

Kaigaishi, “O zamandan beri, Yakei kuyruğunu yukarı kaldırarak yürümek ve gövdesiyle ağaç dallarını sallamak gibi tipik olarak yalnızca baskın erkeklerde görülen bazı davranışlar sergiledi. Sanki yetişkin bir erkek gibi davranıyor, diğer bireylerden daha agresif davranıyor.” dedi.

Yakei rolüne yatkın gibi görünse de, zorluklarla karşılaşması muhtemel. Bir alfanın saltanatı birkaç aydan on yıla kadar sürebilir. Ancak grubun gözlemcileri, çiftleşme mevsiminin Yakei için bazı şeyleri değiştirebileceğini söylüyor.

Tipik olarak Kasım’dan Mart’a kadar süren rezervde çiftleşme zamanı tüm hızıyla devam ediyor. Üreme mevsimi boyunca, çok eşli olan erkek ve dişi makaklar çiftler halinde bağlar oluşturuyor. Ortalama 16 gün boyunca çiftleşirler, beslenirler, dinlenirler ve partnerleriyle birlikte seyahat ederler. Bu süreden sonra bağlar kopar ve dişiler yeni partnerler ararlar. Dişiler tipik olarak her üreme mevsiminde ortalama dört erkekle çiftleşir.

Chicago’daki Lincoln Park Hayvanat Bahçesi’nden hayvanların sosyal davranışları ve bilişi üzerine çalışan Katherine Cronin, “Çiftleşme mevsimi genellikle Japon makak toplumunda işleri kızıştırır. Ortam daha rekabetçi ve gergin hale gelir.” diyor.

Önceki üreme mevsimlerinde, Yakei, topluluk içinde altıncı sırada yer alan 15 yaşındaki bir erkek olan Goro ile eşleşti. Goro 2019’da Yakei’yi suratından ısırdı, bu onun Yakei’yi bir eş olarak almaya hazır ve istekli olduğunun bir işaretiydi. Ancak, Yakei birliğin en üst sırasını talep ettiğinden, Goro ona olan ilgisini kaybetmiş görünüyor.

O zamandan beri, topluluk içinde beşinci sırada yer alan 18 yaşındaki Luffy adlı başka bir erkek, Yakei’yi etkilemeye çalıştı, ancak boşunaydı. Takasakiyama’da bir rehber olan Satoshi Kimoto, “Luffy Yakei’yi seviyor ama bu tek taraflı görünüyor.” diyor.

Yakei, bu üreme mevsimi boyunca hem Goro hem de Luffy ile fizibil bir şekilde ikili bağlar kurabilir. Ancak, Luffy’ye olan hoşlanmama durumu, son zamanlarda daha çok korkuya benzer bir şeye dönüşmüş gibi görünüyor.

Kaigaishi, “Geçen hafta Takasakiyama’yı ziyaret ettim ve Yakei’nin Luffy’ye karşı astları için tipik bir yüz ifadesi (“korku yüz buruşturması” olarak bilinir) gösterdiğini gözlemledim. Ayrıca, Luffy’nin yiyecekleri tekelleştirmek için Yakei’yi uzaklaştırdığını gözlemledim.” diyor.

Kaigaishi, herhangi bir sonuca varmak için daha fazla veriye ihtiyaç olduğunu belirterek, “Görünüşe göre Luffy, Yakei’ye baskın çıktı.” diyor.

Yakei’nin davranışının iktidardan düşmesinin bir sonucu mu yoksa sadece Luffy ile eşleşmek istemediğinin bir işareti mi olduğu henüz belli değil. Kimoto, hala Yakei’nin en üst sırada yer aldığına ve “sadece çiftleşme yüzünden tepeden düşmeyeceğine” inandığını söylüyor.

Yakei’nin iktidarı devam ederse, Kaigaishi gibi bilim insanları, bir dişi tarafından yönetilen bir toplumda Japon makaklarının nasıl olduğunu incelemek için eşsiz bir fırsata sahip olacaklar.

“Japon makak toplumu çok dramatik ve öngörülemez. Bu yüzden hem araştırmacı hem de araştırmacı olmayan birçok insan onları gözlemlemeye bayılıyor.”

New York Times. 21 Ocak 2022.