Mağrip’teki İlk Tunç Çağı Yerleşimi Keşfedildi

Fas’ın kuzeybatısında keşfedilen Kach Kouch yerleşimi, Mağrip’te bilinen ilk Tunç Çağı yerleşimi olarak önemli bilgiler sunuyor.

Şimdiye dek çoğu Tunç Çağı yerleşimi Avrupa topraklarında belgelendi. Avrupa’ya olan coğrafi yakınlığına rağmen Mağrip, uzun süredir tarihsel anlatılarda yer almıyor; MÖ 800 civarında Fenikelilerin gelişine dek “boş bir arazi” olarak nitelendiriliyordu.

Fakat şimdi Barselona Üniversitesi’nden Hamza Benattia Melgarejo liderliğinde yürütülen bir araştırma, bu coğrafi alanda Fenike Dönemi’nin de öncesine tarihlenen ilk Tunç Çağı yerleşimini açığa çıkardı. Keşif, Afrika ve Akdeniz tarihi bakımından büyük bir önem teşkil ediyor.

Antiquity adlı dergide yayımlanan araştırma sonuçlarına göre Fas’ın kuzeybatısında konumlanan Kach Kouch adlı arkeolojik alanda yapılan kazılar, MÖ 2.200 ila MÖ 600 arasına tarihlenebilecek bir yerleşimi açığa çıkardı. Bulgular, bu alanın Akdeniz Afrikası’nda -Mısır hariç- bu kronolojinin en erken yerleşim yeri olabileceğini gösteriyor.

(İlgili: 5.000 Yıl Önce Afrika’da Bilmediğimiz Büyük Bir Medeniyet Vardı)

Uluslararası araştırma ekibi, yaklaşık bir hektarlık alana yayılan Kach Kouch’ta çalışıyor. Kach Kouch adlı tarihöncesi yerleşim, günümüzde Lau Nehri yakınında, Cebelitarık Boğazı’na 10 kilometre, Tetouan’a ise 30 kilometre uzaklıkta yer alıyor.

Kazılar, üç farklı yerleşim evresini açığa çıkardı:

İlk Evre (MÖ 2.200 ila 2.000): Az sayıda kalıntı ile temsil edilse de, bu evre önemli bir aşamayı yansıtıyor. Kanıtlar, Tunç Çağı’ndan İberya’daki komşu kültürlerle eş zamanlı ilk yerleşim izlerini sunuyor.

İkinci Evre (MÖ 1.300 ila 900): Kach Kouch’un en canlı dönemini oluşturuyor. Bu dönemde kalıcı bir tarım topluluğu ortaya çıkmıştı. Bu bulgu, Fenikelilerin Mağrip’teki varlığından önceye dayanan yerleşik yaşamın ilk kesin kanıtını oluşturuyor. Ahşap ve kerpiç yapılara, kaya içine oyulmuş tahıl silolarına ve tahıl öğütme taşlarına rastlandı. Arpa ve buğday gibi ürünlerin yanı sıra koyun, keçi ve sığır yetiştiriciliği yapılmış olması, gelişkin bir tarım ekonomisine işaret ediyor.

Üçüncü Evre (MÖ 800 ila 600): Bu evre, Kach Kouch halkının esnekliğini ve dış etkilere uyum sağlama kabiliyetini gösteriyor. Bu dönemde Kach Kouch sakinleri, Doğu Akdeniz’den gelen çömlekçi çarkında yapılan çömlekler, demir aletler ve taşın kullanıldığı yeni tarımsal gelenekler ile tanıştı. Yerel ve yabancı uygulamaların bu karışımı, bu topluluğun Akdeniz takas ağında nasıl aktif katılım sağladığını gösteriyor.

Benattia, “Kach Kouch, Mağrip’teki sürekli yerleşime dair iyi belgelenmiş ilk örneklerden biri ve uzun süredir var olandan çok daha farklı bir hikaye anlatıyor: Hiç de izole olmayan dinamik yerel toplulukların tarihini gösteriyor.” diyor ve ekliyor:

“Bu alanda yapılan kazılar, bu tarihi önyargıları düzeltmek ve Mağrip’in Akdeniz’in sosyal, kültürel ve ekonomik ağlarının aktif bir katılımcısı olduğunu göstermek bakımından ileriye dönük diğer bir adımı temsil ediyor.”

University of Barcelona. 4 Mart 2025.

Makale: Benattia, H., Bokbot, Y., Onrubia-Pintado, J., Benerradi, M., Bougariane, B., Bouhamidi, B., … Broodbank, C. (2025). Rethinking late prehistoric Mediterranean Africa: architecture, farming and materiality at Kach Kouch, Morocco. Antiquity, 1–21.