Levant’taki İlk Çiftçiler Ani İklim Değişikliklerine Uyum Sağlamış

Şimdi sular altında olan bir Neolitik yerleşim, yaklaşık 8.200 yıl önce iklimdeki ani değişimler sırasında varlığını sürdürmeye devam etmiş.

MÖ 6.200 civarında iklim değişti. Küresel sıcaklıklar düştü, deniz seviyeleri yükseldi ve günümüz İsrail’i, Filistin, Ürdün, Lübnan, güney Suriye ve Sina çölünü kapsayan güney Levant bölgesi kuraklık dönemine girdi.

Daha önce arkeologlar, 8.2ka olayı olarak bilinen küresel iklimdeki bu ani değişmenin, güney Levant’taki kıyı yerleşimlerinin yaygın olarak terk edilmesine yol açmış olabileceğini düşünüyorlardı. Antiquity dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmada araştırmacılar, daha önce terk edildiği düşünülen en az bir yerleşimin sadece iskan edilmekle kalmadığını, aynı zamanda bu dönem boyunca geliştiğini gösteren yeni kanıtlar paylaşıyor.

(İlgili: Neolitik Levant’ta Büyük Bir Tsunaminin Kanıtları Bulundu)

Makalenin ortak yazarlarından Thomas Levy, Bu çalışma, Doğu Akdeniz kıyı şeridindeki erken yerleşime ilişkin anlayışımızdaki bir boşluğu doldurmaya yardımcı oldu. Bu, insan dayanıklılığıyla ilgili” diyor.

Neolitik yerleşimde yaşam belirtileri

Habonim North köyü 2010’ların başında İsrail’in Carmel Sahili açıklarında keşfedildi ve daha sonra Hayfa Üniversitesi’nden Ehud Arkin Shalev liderliğindeki bir ekip tarafından araştırıldı.

Söz konusu kazı ve incelemelerden önce, 8.2ka olayı sırasında güney Levant kıyılarında insan yerleşimine dair çok az kanıt vardı. COVID-19 karantina döneminde gerçekleştirilen ve haftalar süren, 7/24 koordineli bir çabayı içeren kazılar, su altında kalan alanın ilk resmi kazısı oldu.

Hayfa Üniversitesi Leon Recanati Denizcilik Çalışmaları Enstitüsü başkanı Assaf Yasur-Landau ve Hayfa Üniversitesi’nde doktora adayı olan Roey Nickelsberg liderliğindeki uluslararası ekip, çökelti tarama ve örneklemenin yanı sıra fotogrametri ve 3B modelleme kombinasyonunu kullanarak bölgeyi kazdı.

Hayfa Üniversitesi Leon Recanati Denizcilik Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Assaf Yasur-Landau ve Hayfa Üniversitesi’nde doktora adayı olan Roey Nickelsberg liderliğindeki uluslararası ekip, tortu tarama ve örneklemenin yanı sıra fotogrametri ve 3B modelleme yöntemlerini kullanarak kazı yaptı. Ekip üyeleri, çanak çömlek parçaları; törensel silahlar ve balık ağı ağırlıkları da dahil olmak üzere taş aletler; hayvan ve bitki kalıntıları ve mimari kalıntılar ortaya çıkardı.

Radyokarbon tarihleme yöntemini kullanan araştırmacılar, yabani ve evcil hayvan kemiklerini; yabani bitkilerin kömürleşmiş tohumlarını; buğday ve mercimek gibi ekinleri ve bu ekinlere eşlik etme eğilimde olan yabani otları test etti. Elde ettikleri sonuçlar, bu organik materyallerin izini, hem çömlekçiliğin icadı hem de 8.2ka olayıyla aynı zamana denk gelen Erken Çanak Çömlekli Neolitik döneme kadar sürdü.

Habonim North’un çanak çömlek parçaları, taş aletleri ve mimarisi de aynı şekilde alandaki faaliyetleri Erken Çanak Çömlekli Neolitik döneme ve şaşırtıcı bir şekilde köyün terk edildiği düşünülen Geç Çanak Çömlekli Neolitik Çağ’a tarihlendirdi.

Araştırmacılar, köyün iklimdeki istikrarsızlığın en kötü etkilerini nasıl atlattığına ilişkin olarak, çiftçilikten denizcilik kültürü ve ticareti de kapsayacak şekilde çeşitlenen ve farklı bir kültürel kimliğe bürünen bir ekonominin izlerine işaret ediyor. Kanıtlar arasında balık ağı ağırlıkları; Doğu Akdeniz kıyılarının bu bölümünde doğal olarak bulunmayan bir taş olan bazalttan yapılmış aletler ve törensel bir topuz başı yer alıyor.

Makalenin kıdemli yazarı Assaf Yasur-Landau, “Çalışmamız, Habonim North’taki Erken Çanak Çömlekli Neolitik toplumun, 8.2ka krizine dayanmasını sağlayan çok katmanlı bir esneklik sergilediğini gösterdi. Çanak çömlekten organik kalıntılara kadar buluntuların zenginliği beni çok şaşırttı.” diyor.

Odağı Dayanıklılık Üzerine Kaydırmak

Her ne kadar bilim insanları 8.2ka olayının nedenini tartışsalar da, bazıları olayın günümüz Kanada’sından ve Kuzey Amerika Birleşik Devletleri’nden çekilirken Kuzey Amerika manzarasının çoğunu şekillendiren Laurentide buz tabakasının son çöküşüyle başladığını düşünüyor.

Buz tabakası eridikçe okyanus akıntılarının akışını değiştirerek ısı taşınımını etkilemiş ve küresel sıcaklıklarda gözlemlenen düşüşe yol açmış olabilir.

Araştırmanın yazarlarına göre, bu iklim istikrarsızlığı dönemi boyunca Habonim North’ta kalıcı ve gelişen sosyal faaliyetlerin keşfedilmesi, erken Neolitik toplumlarda bir dayanıklılık seviyesine işaret ediyor. Yerleşimde ortaya çıkarılan, kültürel açıdan farklı çanak çömlek yapımı ve ticaret de dahil olmak üzere pek çok faaliyet, daha sonraki kent toplumlarının temelini oluşturdu.

Nickelsberg, “Bana göre önemli olan, olaylara bakış açımızı değiştirmek. Birçok arkeolog uygarlıkların çöküşüne bakmayı seviyor. Belki de artık insan kültürünün yıkımı ve terk edilmesinden ziyade gelişimine bakmanın zamanı gelmiştir.” diyor.

University of California – San Diego. 30 Nisan 2024.

Makale: Nickelsberg, R., Levy, T. E., Shahack-Gross, R., et al. (2024). Continuity and climate change: the Neolithic coastal settlement of Habonim North, Israel. Antiquity, 98(398).