Levant’ta 12.500 Yıl Önce Kayaya Oyulmuş Havanlar ile Ekmek Yapıldı

Deneysel arkeologlardan oluşan bir grup araştırmacı, anakayaya oyulmuş konik biçimdeki Paleolitik havanları kullanarak, Natuf (12.500 ile 10.200 yıl önce Levant’ta yaşamış avcı toplayıcı kültür) insanının yabani arpayı işleyerek nasıl kabuksuz hububat elde ettiğini ve bir çeşit proto-ekmek yapabildiğini ortaya koydu.

Prof Eitam, Huruk Musa’da bulunan 12,500 yılllık taş havanları kullanarak arpadan yapılan unun nasıl havandan çıkarıldığını gösteriyor. Görsel: Sara Katzburg

Konu üzerinde çalışan çoğu bilim insanı tahılların evcilleştirilmesinin 10.500 yıl önce başarıldığında hemfikir. Journal Plos ONE’da yer alan bu yeni çalışma, evcil tahılların ortaya çıkmasından 2000-3000 yıl önce, yabani arpadan nasıl hububat öğünleri ve ince öğütülmüş un elde edildiğini gösteriyor. Çalışma, bağımsız araştırmacılar David Eitam, Adiel Karty ve onların Bar-Ilan ve Harvard Üniverstilerindeki meslektaşları tarafından, Ürdün Vadisi’ndeki Geç Natuf döneminden Huzuq Musa yerleşiminde gerçekleştirildi.

Bu arazi çalışması Güney Levant boyunca görülen koni biçimli anakayaya oyulmuş küçük çukurların uzun zamandır merak konusu olan gizemini çözdü. Prof. Mordechai Kislev (Bar-Ilan Üniversitesi) konuyla ilgili olarak “Güneybatı Asya boyunca bulunan koni biçimli ve insan yapımı bu oyukları uzun yıllar önce fark etmiş olmamıza rağmen işlevleri konusunda bir fikir birliğimiz yoktu,” dedi ve ekledi “bu oyukların bitkisel yiyecekleri işlemek için kullanılan havanlar olduğunu tezinden yola çıkıp, ahşap havaneli, sopa ve elek gibi benzeri aletleri de kullanarak bunların nasıl kullanıldığını anlamak istedik.”

Üst: Güney Levant’ta geniş ve dar konik dibeklerin dağılımını gösteren Natuf yerleşimleri haritası. Alt (soldan sağa): (i) üçüncü kez dar havanda ayıklandıktan sonra neredeyse soyulmuş arpa taneleri; (ii) ayıklanmış tanelerin konik dar havandan uzun bir ahşap havaneli yardımıyla yoğun ve dairesel hareketlerle un haline öğütülmesi; (iii) ilk öğütmeden sonra ince öğütülmüş un ve kabuk ve hububat taneleri. Image credit: Eitam D vd.

Prof. Ofer Bar-Yosef (Harvard Üniversitesi): “Bu çalışma, Natuf insanının avcı toplayıcı özelliklerine rağmen yabani tahılları biçmek için orak kullandığını ve yarı olgunlaşmış arpa tanelerinden büyük miktarlarda hububat üretimi yapabildiklerini gösteren seksen yıllık araştırmalarımızı tamamlıyor. Ayrıca, geniş konik biçimden dar konik havanlara geçiş insanların yeme düzeninde de bir değişikliğe işaret ediyor çünkü çeltiğinden ayıklanmış tahıllar, bugün Batı dünyasının en temel besini ekmek için gereken ince öğütülmüş un üretimini mümkün kıldı.”

Huzuk Musa’da anakayaya oyulan 12,500 yıllık taş havanların Natufian insanları tarafından nasıl kullanıldığı test ediliyor. Görsel: Sara Katzburg

Prof. Kislev de Huzuq Musa’da bulunan arpa işleme “tesisleri”nin, taş aletlerle üretilmiş unun yerel Natuf beslenmesinde önemli olduğuna işaret ettiğini söyleyerek şunları ekledi: “Huzuq Musa nüfusunun yaklaşık yüz kişi olduğunu tahmin ediyoruz. Eğer Romalı bir işçiye kışı geçirmesi için verilen 35 litre tahılın yeterli bir beslenme temeli oluşturduğunu varsayarsak, yerleşimin yakınında bulduğumuz dört harman yeri ve beraberinde bulunan aletler burada yaşayanlar için yeterli miktarda işlenmiş arpa üretebilecek durumda olmalı. Arpa tanelerinden besin üretmek kolay değildi, ama en büyük zorluk bütün yabani arpayı hasat etmeyerek birazını gelecek yıl yemek için bırakmaktı. Bu gelişme, yerleşik hayata geçmiş çiftçilerin, evcilleştirilmiş tahılların ekim-biçimini başarılı bir şekilde uyguladığı Neolitik Devrim’e uzanan bir köprü olarak görülebilir.”

Sci-news.com