Kolomb Öncesi Amazon Nüfusu Muhtemelen Zaten Azalıyordu

Avrupalılar Amerika’ya gelmeden önce yaşanan iklim değişikliğinin Amazon yağmur ormanları üzerindeki etkisi, yerli nüfusun ‘Büyük Yok Oluş’tan önce zaten azalmakta olduğunu gösteriyor olabilir.

Amazon’dan fosil polen ve kömür örneklerini inceleyen araştırmacılar, yağmur ormanlarındaki insan faaliyetlerinin en yoğun olduğu dӧnemin yaklaşık MS 1200 civarında olduğunu, sonraları bazı alanların terk edilmesiyle buradaki ormanların eski haline dönmüş olabileceğini söylüyor.

Science dergisinde yayınlanan ve Reading Üniversitesi’nden araştırmacıların da yer aldığı bu yeni çalışma ‘Büyük Yok Oluş’* olarak bilinen, Amerikan yerli nüfusunda görülen en yoğun azalmanın Avrupalı kolonicilerin kıtaya hastalık taşımasıyla yaşandığı fikrinin geçerliliğini tartışıyor.

(Kolomb Öncesinde Amazonlarda Milyonlarca İnsan Yaşıyordu)

Reading Üniversitesi’nde tropik paleoekoloji alanında çalışan ve bu araştırmada yer alan Prof. Frank Mayle “Çalışmamız iklim değişikliğinin Avrupalılar kıtaya gelmeden birkaç yüzyıl önce bazı Amazon yerlilerinin nüfusunda azalmaya sebep olmuş olabileceğini gösteriyor; özellikle uyum sağlamakta zorlanmış olabilecek daha karmaşık toplumlarda,” diyor. Mayle’ye göre “Avrupa’dan gelen çiçek gibi hastalıklar halen nüfustaki bu büyük azalışta rol oynayan en birincil faktör olabilir, fakat bu çalışma iklim değişiminin toplumlar üzerindeki tehdidine dikkat çekiyor. Geçmişte yaşanmış iklim değişimleri karşısında eski toplumların nasıl davrandıklarını anlayabilmek, bize 21. yüzyılda yaşanan küresel ısınma karşısında bugünün toplumlarının geleceği ile ilgili ipuçları sağlayabilir.”

Avrupalıların Amerika’ya gelmesinden önce ve sonraki dönemlerde insanların Amazon ormanlarını nasıl değiştirdiğini ve yönettiğini araştıran uluslararası bir ekibin yaptığı bu çalışmayı Florida Teknoloji Enstitüsü’nden Prof. Mark Bush yönetti.

Fosilleşmiş polen ve kömür üzerinde yapılan analizler, ormansızlaşan bölgelerin sanılanın aksine 400 değil aslında 800 yıldır iyileşme gösterdiğini ve bunun da henüz Avrupalılar kıtaya gelmeden önce yaşanan nüfus azalışı sayesinde olduğunu söylüyor. Araştırmacılar şimdi bu azalışa neyin nasıl sebep olduğunu anlamaya odaklılar.

Eski dӧnemlerde insanların verdiği zarar sonrası ormanlarda gözlenen iyileşmenin izlerini bulmak, Kolomb öncesi nüfusun Amazon yağmur ormanları üzerindeki etkileri üzerine ve günümüz ormanlarının eski insan aktivitelerinin izlerini ne kadar taşıdığı üzerine yapılan tartışmalar için önemli. 

Bu çalışma atmosfer ve biyosfer çalışmalarına da katkı sağlıyor. Önceleri Avrupalı kolonicilerin Amazonlara gelişi sonrası yerli nüfusundaki azalma ve bunu izleyen ormanlaşmanın yüksek miktarda karbondioksit tutulmasına sebep olduğu; bu sebeple atmosferdeki karbondioksit miktarında küresel ölçekte bir düşüş yaşandığı düşünülüyordu. Fakat çalışmayı yapan ekip Amazon ormanlarının hacmindeki artışın ‘Orbis Spike’** da denen bu olaya neden olduğuna dair bir kanıt bulamadı.

Bu araştırma National Geographic Society, Amerika Ulusal Bilim Vakfı, Avrupa Araştırma Konseyi ve İngiltere Çevre Bilimleri Araştırma Konseyi tarafından desteklendi.

*Büyük Yok Oluş, Kristof Kolomb’un 1492 ve sonrasında Amerika’ya yaptığı seferler nedeniyle oradaki yerli nüfusun ortalama % 90-95’inin öldüğü düşünülen dӧneme verilen isimdir. 

**Orbis Spike, 17. yüzyıl başlarında küresel ölçekte gözlemlenen karbondioksit seviye düşüklüğüne verilen isimdir. Bilim insanları bunun sebebinin yaklaşık 50 milyon Amerikan yerlisinin Avrupalıların istilasi sonucu kıtaya gelen çiçek ve diğer hastalıklar sonucu ölümü olduğunu düşünüyor.

Reading Üniversitesi. 24 Mayıs 2021.

Makale: Bush, M.B., Nascimento, M.N., Akesson, C.M., … & McMichael, C.N.H. (2021). Widespread reforestation before European influence on Amazonia. Science.