Keşişler Bu Eserleri Vikingleri Kandırmak İçin Gömmüş Olabilir

1.000 yıldan uzun bir süre önce birileri, İskoçya’da yer altına 100’den fazla değerli eşyanın içinde olduğu gösterişli bir istif sakladı.

İçinde gümüş broşlar ve bileziklerin, altın rozet ve yüzüklerin, karmaşık olarak süslenen metal kapların olduğu bu gömülü eserler, 2014’te gün yüzüne çıkarıldı. Araştırmacılar başlangıçta bu eserleri Vikinglerin gömmüş olduğunu düşündü.

Yanılmışlardı.

Eserlerin; X ışınları, tomografi, mikroskobik ve moleküler analizler kullanılarak yapılan yeni bir analizi, bu değerli eşyaların Viking Çağı (MS 793-1066) esnasında gömülmüş olsa da Vikinglerden ziyade Hristiyan keşişler ya da rahipler tarafından gömülmüş olma ihtimalinin daha yüksek olabileceğini açığa çıkardı. 

Eserler, İskoçya’nın Dumfries ve Galloway bölgeleri arasında yer alan Balmaghie kentinde keşfedildi. Bir habere göre 2017’deki bağış toplama kampanyasından sonra İskoç Ulusal Müzeleri, eserleri “yüzyılın en önemli Birleşik Krallık arkeolojik bulgularından biri” olduğunu belirterek bünyesine aldı.

Eserlerin göze çarpan parçalarından biri, yüne ve başka dokuma ürünlerine sarılmış metal kapaklı bir kap idi. Bu kap Birleşik Krallık’taki Viking Çağı’na ait bilinen üçüncü altın yaldızlı gümüşle süslenmiş kap idi. Araştırmacılar, kabı tarihi eserlere zarar vermeden açmayı başaramayacaklarından kabın üç boyutlu modelini yapmalarını ve süslenmiş yüzeyini görüntülemelerini sağlayan X ışını görüntülemesini kullandılar. 

Diğer iki altın yaldızlı gümüş kabın aksine, bu kap “düşündüğümüz gibi” Şarlman ya da Kutsal Roma İmparatorluğu’ndan değil, diyor İskoçya Ulusal Müzeleri’nde orta çağ arkeolojisi ve tarihi müdürü Martin Goldberg. “Bunun yerine, süslemelerde ve tasarımda her biri Dünya’nın diğer ucundaki Orta Asya metal işçiliğinin bir parçası olan leoparlar, kaplanlar ve zerdüştlük dini sembolleri yer alıyor. 

Araştırmacılar, kabı saran yüne karbon 14 metodunu uyguladılar ve yünün MS 680 ila 780 arasında bir tarihten olduğunu öğrendiklerinde şaşkınlığa uğradılar. Eserlerin kendisi MS 900’e ait, yünün ise çok daha eski olduğunu fark ettiler.

“Kap, Avrupa’nın ötesinden, binlerce kilometre öteden geliyor, etrafını saran yün ise Viking Çağı’ndan önce geliyor, gömüldüğünde belki 100 belki de 200 yıllık idi.” diyor Goldberg. 

Gizli defin

Tarihi eserlerin çoğu (kap, çok hassas olduğu için dahil değil) şimdilerde Edinburg’ta İskoçya Ulusal Müzeleri’nde “Galloway Eserleri: Viking Çağı Hazinesi” sergisinde gösteriliyor. İskoçya Ulusal Müzeleri’ne göre sergi, ziyaretçilere istifin nasıl dört ayrı katmana gömüldüğünü gösteriyor. 

En üst katman, nadir bulunan bir Anglo-Sakson haç ile birlikte gümüş bir külçe paketi ya da madeni paraya çevrilmeden önceki gümüş parçaları içeriyor. Bu en üst katmanın, altındaki katmanları korumak için “kurban edilen bir yem” olması mümkün.

Bu ilk katmanın altında üç bölüme ayrılmış daha büyük bir bölüm vardı. İlk bölümde diğerinin iki katı büyüklükte, deriye sarılmış başka bir gümüş külçe, ikincisinde içinde üç tane altın parçanın olduğu küçük bir tahta kutuya gizlenmiş birbirine geçirilmiş bir dizi gümüş bileklik ve üçüncüsünde ise birkaç dokuma parçaya sarılmış kapaklı, altın yaldızlı gümüş kap vardı. Müzenin açıklamasına göre kap, kutsal emanetler ya da yadigarlar olan ipeğe sarılı parçalarla özenle paketlenmişti. Bu parçalar; boncuklar, kolyeler, bilezikler, bir tane özenli kemer seti ve bir tane neceftaşı kavanoz içeriyor.

Eserler, arkeologlara Anglo-Sakson kiliseleri ve manastırlarına ait, Vikinglerden gizlemek için gömülen eserlere yönelik nadir bir görüş imkânı sunuyor. Ve kimin gömdüğü bir sır olsa da arkeologların bu konuda birkaç fikri var. 

MS 902’de İrlandalılar, Vikingleri Dublin’den çıkardı. Sonuç olarak Vikingler İrlanda Denizi’ni geçtiler ve şimdiki Güneybatı İskoçya’yı işgal ettiler. O zamanlarda Vikingler Galloway eserler topluluğuna çok uzak olmayan kiliseli bir bölge olan Whithorn’un kontrolünü ele geçirdiler. Dahası, arkeolojik kazılar bölgede bilinmeyen bir dini alan olabileceğini öne sürüyor.

Belki de Whithornlu bir Orta Çağ piskoposu, Vikinglerin işgalinden haberdar olduğunda yerel kiliseleri ziyaret ediyordu. Orta Çağ piskoposları katılanlarla birlikte değerli ve kutsal eşyalarla seyahat ederlerdi, bu yüzden bu grup eserleri güvende tutmak için gömmüş olabilir. Bir diğer olasılık ise Whithornlu bir piskoposun Vikingleri kandırmak için Whithorn’dan uzak bu özel bölgeyi seçmiş olmasıdır. Her ne olduysa istif, sahipleri tarafından hiçbir zaman geri alınmadı. 

Glasgow Üniversitesi’nde Keltçe ve Galce Bölümü’nde bir tarihçi olan Gilbert Markus, “Galloway eserlerinin bu zahmetli ve sistemli incelemesi, Viking Çağı’ndaki toplulukların yararlandığı sıra dışı uzak bağlantılar ile kökenleri hakkında daha fazla bilgi açığa çıkarıyor.” diyor.

“Rahipler tarafından düşmanlarının eline geçmemesi için istifin gömülmüş olma ihtimali, kriz zamanında bir topluluğun hayatıyla ilgili gerçek bir görüş sunması açısından daha iştah kabartıcı.”

Live Science. 3 Haziran 2021.