Keltlerin Kafatası Ameliyatında Kullandığı Alet Bulundu

Kafatası ameliyatlarında kullanılan ve MÖ 4. ila 3. yüzyıllara tarihlenen alet Polonya’daki bir Kelt yerleşiminde ortaya çıkarıldı.

Oldukça nadir olduğu belirtilen bu demir alet, Polonya’nın orta-doğusundaki Mazovya bölgesinde yer alan Kelt yerleşimi Łysa Góra’da bulundu.

“Demir nesnenin yapım tekniği ve hassasiyeti Kelt metalürjisini gösteriyor” diyor Varşova Devlet Arkeoloji Müzesi’nden arkeolog Bartłomiej Kaczyński; aletin muhtemelen insan kafatasına trepanasyon yapmak için kullanıldığını belirtiyor.

Yunanca “delmek” anlamına gelen sözcükten türeyen trepanasyon, en az 5.000 yıl boyunca ve 19. yüzyılın başlarına dek günümüz İspanya, İsrail ve Bolivya’nın da dahil olduğu pek çok kültürde uygulanan bir kafatası cerrahisi biçimiydi.

(İlgili: Almanya’da Keltlere Ait Nadir ‘Gökkuşağı Kupası’ Bulundu)

Trepanasyonun birkaç yöntemi vardı; ancak 2007’de Neurosurgical Focus dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre Keltlerin çoğu “geleneksel kazıma tekniğini” kullanıyor, yalnızca az sayıda Kelt yerleşimi “matkapla trepanasyon” yapıyordu.

“Keltlerin mezarlarda keşfedilen münferit aletlerin de gösterdiği üzere trepanasyon uyguladıkları anlaşılıyor” diyor Kaczyński. “Görünüşe göre bu operasyonların yalnızca ritüelistik değil, tıbbi bir amacı da vardı.”

Buna karşın, şimdiye kadar Łysa Góra’da bu işlemi geçirmiş insanlara ait iskeletlere rastlanmadı.
Avrupa ana karasının yerlisi, Roma’yı yağmalamış çetin savaşçılar olan Keltlerin varlığı, ekip için bir ölçüde sürprizdi; zira Łysa Góra, Avrupa’da bugüne dek bulunmuş en kuzeydoğudaki Kelt yerleşimi konumunda.

Kaczyński ve ekibi, ilk kez 1970’lerde kazılan Łysa Góra’da iki yıldır yeni arkeolojik çalışmalar yürütüyor.
2024’te arkeologlar, ince bronz saçtan yapılmış nadir bir Kelt miğferi de dahil olmak üzere yüzlerce eser buldu. 2025 kazısında ise Kelt fibulaları, bir mızrak ucu ve bir demir balta ile binicilikle ilişkili çok sayıda metal obje ortaya çıkarıldı.

Aynı alanda miğferle birlikte bu ilkbaharda bulunan trepanasyon aleti, Kaczyński’ye göre miğferden de daha nadir; çünkü Kelt yerleşimlerinde bu tür cerrahi aletlerden yalnızca çok azı tespit edilmiş durumda. Sivri uçlu bir bıçağa sahip olan ve muhtemelen başlangıçta ahşap bir sapa tutturulmuş olan bu özel alet, bir tür antik neşter.

Kaczyński’ye göre, demir bir trepanasyon neşterinin varlığı, bölgeye yerleşen Keltler arasında, Łysa Góra’da bulunan aletleri üretebilecek bir demirciyle birlikte, muhtemelen uzman tıbbi ya da ritüel bilgiye sahip birinin de bulunduğunu düşündürüyor.

Łysa Góra’daki kazılar, buranın Keltler gelmeden önce, dördüncü yüzyılda bile tahkimli bir yerleşim olduğunu gösterdi. Ancak Keltlerin gelişinden sonra “bronz ve demir metalürjisine ait izler, benzersiz ithal ürünler, parçalanmış bronz ve kehribar objeler, yerleşimin kilit bir ticaret merkezi olduğuna işaret ediyor” diyor Kaczyński.

Kaczyński’nin belirttiğine göre kehribar, o dönemde Akdeniz dünyasında gözde bir malzemeydi; Keltler, “kehribar yolu” üzerindeki konumlarını korumak için Łysa Góra’yı tahkim etmiş olabilir.

Live Science. 10 Kasım 2025.