Kapuçinler Yer Altında Yiyecekler için Taş ve Sopa Kullanıyor

Yeni bir araştırma, kapuçin maymunlarının yer altında yiyecek bulmak için sopa ve taş kullandığına dair kanıtlar sunuyor.

Kapuçin maymunları, yabani doğada tomurcuklar, çiçekler, yapraklar, tohumlar, meyveler ve yemişler; kuşlar, yumurtalar, küçük memeliler, yumuşakçalar ve böcekler ve örümcekler gibi eklembacaklılar dahil olmak üzere çeşitli yiyeceklerle beslenen hepçil hayvanlardır.

Bu yiyecek kaynaklarının bazıları yer altında bulunuyor ve alet kullanımı, maymunların bu yiyecekleri bulup erişmelerine yardımcı olabilir. Yabani doğada yaşayan şempanzelerin (Pan troglodytes), yer altındaki bitki depolama organlarını (soğanlar, yumrular, kazık kökler) kazmak için sopalar kullandığı bilinirken, kapuçinlerin yer altından yiyecek elde etme yöntemleri hakkında çok az araştırma bulunuyor.

(İlgili: Kültürel Miras, Kapuçinlerin Alet Seçimini Etkileyebiliyor)

Şimdi ise Brezilya’daki São Paulo Üniversitesi ve Capuchin Culture Project ile Almanya’nın Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü ve Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden bir araştırma ekibi, yabani doğada yaşayan kapuçinlerin (Sapajus libidinosus, eski adıyla Cebus libidinosus) yer altındaki yiyecek kaynaklarına nasıl eriştiklerini araştırdı. Ekip, bulgularını Scientific Reports dergisinde yayımladı.

Kapuçinler için alet olarak sopalar ve taşlar

Sakallı kapuçinlerin, kapalı meyve ve fındıkları kırmak için çekiç olarak taş kullandıkları biliniyor.

2009 yılında yapılan bir çalışma, Brezilya’nın kurak savanalarından biri olan Serra da Capivara Ulusal Parkı’nda yaşayan bir sakallı kapuçin popülasyonunun taşları yer altındaki yiyecekleri bulmak ve onlara erişmek için kullanmasının yanı sıra, bal almak ve avları (kertenkeleler, arılar ve akrepler gibi) kayalıklardan ve ağaç gövdelerinden çıkarmak için sopaları araştırmak için kullanmalarını gözlemleyen ilk çalışma oldu.

Bu yeni çalışma, sakallı kapuçinlerin sopaları yer altındaki yiyecekleri bulmak için kullandığını bildiren ilk raporu sunuyor. Yeni çalışmanın araştırmacıları, Brezilya’nın daha nemli bir savana bölgesi olan Ubajara Ulusal Parkı’nda yaşayan bir sakallı kapuçin grubunu 21 ay boyunca gözlemledi.

Grup, 31 bireyden (yalnızca yetişkinler ve ergenler; yavrular yok) oluşuyordu ve ekip, maymunların yer altındaki tuzakçı örümcekleri (trapdoor spider – Idiops sertania ve Neodiplothele sp.) ve yer altındaki bitkileri bulmak için alet veya yalnızca ellerini kullanarak toplamda 214 örnek kaydetti. Çalışmada, bu bitkiler, maymunların elleri ve dişleriyle soyduktan sonra içini tükettikleri kırmızımsı kahverengi kabuklu yumrulu kökler olarak tanımlandı.

Sayılara göre taş alet kullanımı

Maymunlar, kazma girişimlerinin yarısından biraz fazlasında (yüzde 51,4) 50 taş alet grubundan birini kullandı ve bu girişimlerde yüzde 31,8 başarı oranı elde etti. Sadece ellerini kullanarak daha fazla başarı (yüzde 40,4) elde ettiler. Yer altı yumru kökleri için yapılan kazı girişimlerinin yüzde 59’unda taş kullanırken, örümcek yuvalarını kazma girişimlerinin yüzde 48’inde taş kullandılar.

Araştırmacılar, maymunların tepe bölgelerinde yaptıkları kazı girişimlerinin yüzde 59’unda taş alet kullandıklarını, nehir kıyılarındaki kazı girişimlerinin ise sadece yüzde 24’ünde taş alet kullandıklarını gözlemledi. Erkekler, dişilere göre daha sık taş alet kullandı, ancak alet kullanıcılarının cinsiyeti girişimlerinin başarısında rol oynamıyordu.

Taş aletlerin çoğu kumtaşından yapılmıştı ve aynı popülasyonun palmiye fındığı kırmak için kullandığı çekiç aletlerden (ortalama ağırlık 1.142 gram) çok daha küçük ve hafifti (ortalama ağırlık 128 gram).

Sayılara göre sopa kullanımı

Kaydedilen 40 vakada, maymunlar yerde sopa kullandı ve bu girişimlerinin yüzde 42,5’inde başarılı oldular. Bu 40 vakanın 32’si özellikle tuzakçı örümcek yuvalarını hedef aldı; diğer sekizinin hedefleri ise ya araştırmacıların dik kazı alanlarına erişememesi ya da maymunların artıklarını tanımlayamamaları nedeniyle bilinmiyor. Bu kazı girişimlerinin neredeyse yarısında (yüzde 47,5) maymunlar birden fazla sopa kullandı.

Maymunlar, sopaları nehir kıyılarında tepelerden neredeyse iki kat daha fazla (yüzde 63) kullandılar ve araştırmacıların ölçtüğü 30 sopa alet arasında ortalama toplam uzunluk 29,4 cm, ortalama toplam kalınlık ise 2,9 mm idi.

Örümcek yakalama teknikleri

Araştırmacılar, maymunların tuzakçı örümcekleri yakalamak için dört teknik kullandığını gözlemlediler. Maymunlar, yer altı bitkilerine ulaşmak için bu tekniklerden ikisini (“sadece eller” ve “taşla kazma”) de kullandılar.

Örümcekler için, maymunlar ayrıca “sopayla araştırma” yaptılar. İlk olarak, örümcek yuvasını kapatan kapağı elleriyle kaldırdılar, ardından ince dalları içeri sokup sağa sola salladılar ve örümceği dışarı çıkmaya zorladılar. Bu sayede örümcek yumurta kesesini (ooteka) de çıkarılabildiler.

Örümcek yuvaları için kullanılan dördüncü teknik “taş-çubuk” tekniğiydi. Bu teknikte maymunlar, öncelikle taş aletleri kullanarak yuvanın derinliğini azalttı, ardından sopaları kullanarak örümcekleri veya yumurta keselerini içeriden çıkardılar.

Kazı davranışlarını etkileyen ek faktörler

Makale, ıslak ve kuru mevsimler gibi diğer faktörlerin çeşitli kazı davranışlarını nasıl etkileyebileceğini ve toprak yapışkanlığını ayrıntılı bir şekilde inceliyor.

Ayrıca, çalışma, Ubajara Ulusal Parkı’nda bu çalışma sırasında gözlemlenen sakallı kapuçin davranışlarının, Serra da Capivara Ulusal Parkı’nda önceki çalışmalarda gözlemlenenlerle kapsamlı bir karşılaştırmasını sunarak, grup kültürel farklılıklarının gözlemlenen davranışlarda rol oynayabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar, bu tür çalışmaların, primat soyunda farklı kazı aletlerinin ve tekniklerinin ortaya çıkmasını şekillendirmiş olabilecek ekolojik baskıları daha iyi anlamamıza yardımcı olmak için önemli olduğunu sonucuna varıyor.

Makale: Valença, T., Oliveira Affonço, G. & Falótico, T. (2024). Wild capuchin monkeys use stones and sticks to access underground food. Sci Rep 14, 10415.