Kalkolitik Çağ Kadını, İki Kafatası Ameliyatından Sağ Kurtulmuş

İspanya’daki bir mezarlıkta bulunan bir kafatasındaki çok sayıda delik, tarih öncesi ameliyatların sonucu oluşmuş.

Kafatası, 4.500 yıl önce bir kadının başından iki ameliyat geçirdiğini ve her iki ameliyattan da sağ çıktığını ortaya koyuyor.

Uluslararası Paleopatoloji Dergisi’nde yayımlanan bir araştırmaya göre, İspanya’daki bilim insanları bu keşfi, İspanya’nın güneydoğusundaki Caravaca de la Cruz’da bulunan Camino del Molino olarak bilinen Kalkolitik mezarlığında ortaya çıkarılan kadının iskelet kalıntılarını analiz ettikten sonra yaptılar.

Öldüğünde yaşı 35 ile 45 arasında olan kadın, MÖ 2.566’dan 2.239’a kadar kullanılan mezarlıkta bulunan 1.348 kişiden biriydi. Bununla birlikte, diğer iskeletlerden farklı olarak kadının kafatası, beyni ve omuriliği çevreleyen en dış doku tabakası olan dura mater’i ortaya çıkarmak için kafatasında delikler açılmasını veya kazınmasını içeren cerrahi prosedürler olan bir dizi trepanasyona dair kanıtlar taşıyordu.

(İlgili: Kalkolitik Dönemin Çok Yüksek Statülü Bireyi Kadın Çıktı)

Daha ayrıntılı incelemede, kadının şakağı ile kulağının üst kısmı arasında üst üste binen iki delik ortaya çıktı. Bir açıklık 53 milimetre genişlikte ve 31 milimetre uzunlukta ölçülürken, ikincisi daha küçüktü (32 milimetreye 12 milimetre).

Araştırmacılar birkaç faktöre dayanarak açıklıkların bir yaralanmadan kaynaklandığını düşünmüyorlar. Örneğin lezyonlardan yayılan herhangi bir kırık yoktu ve her delik iyi tanımlanmış kenarlara sahipti. Dolaysıyla araştırmacılar deliklerin iki ayrı ameliyatın kalıntıları olduğu sonucuna vardılar.

Çalışmanın başyazarı Valladolid Üniversitesi Prehistorya Bölümü’nde doktora sonrası araştırmacı olan Sonia Díaz-Navarro, “İki farklı müdahaleden kaynaklanan iki ayrı delik tespit ettik.” diyor.

Araştırmacılar, deliklere ve delik duvarlarının eğik yönelimine dayanarak, trepanasyonların bir “kazıma tekniği” kullanılarak yapıldığını belirlediler.

Díaz-Navarro, “Bu süreç, pürüzlü yüzeyli bir taş aletin kafatası kubbesine sürtülmesini ve delik oluşturmak için tüm kenarları boyunca kademeli olarak aşındırılmasını içeriyordu. Bu ameliyatı gerçekleştirmek için, bireyin muhtemelen toplumun diğer üyeleri tarafından güçlü bir şekilde hareketsiz hale getirilmesi veya daha önce ağrıyı hafifletecek veya bilinçsiz hale getirecek psikoaktif bir maddeyle tedavi edilmesi gerekiyordu.” diyor.

Şaşırtıcı bir şekilde, kafatasındaki iyileşmiş kemikten de anlaşılacağı üzere, kadın her iki ameliyattan da sağ çıkmış gibi görünüyor. Araştırmacılar kadının ikinci ameliyattan sonra birkaç ay daha yaşadığını düşünüyor.

Díaz-Navarro, tarih öncesi cerrahi prosedürlerin belgelenmesinin, özellikle başın şakak bölgesi olarak bilinen bu bölgesinde “nadir görülen bir olay” olduğunu söylüyor. İber Yarımadası’nda trepanasyonun kafatasının ön ve paryetal (üst) bölgelerinde yapılması daha yaygındı.

Şakak bölgesinde ameliyat yapmanın riskleri arasında bu bölgeye kafa derisi yoluyla erişimle ilgili doğal zorluklar da vardı. Özellikle bu bölge, savunmasız olan ve ameliyat sırasında kolayca kanayabilen çok sayıda kan damarı ve kas içeriyor.

Ancak kazıma tekniği kullanılarak yapılan tarih öncesi trepanasyonlar sondaj yapmaktan çok daha başarılı ve daha güvenliydi. “Eski cerrahlar genellikle meninkslere veya beyne zarar vermiyordu, bu da ameliyat sonrası olası enfeksiyon riskini azaltıyordu. Steril aletlerin ve doğal antibiyotik özelliklere sahip bitkilerin kullanılması, herhangi bir enfeksiyonun engellenmesine yardımcı olmuş olabilir.”

Ne yazık ki araştırmacılar kadının neden ameliyat olduğundan emin değiller. Her ne kadar iskeletinde iyileşmiş kaburga kırıkları ve bazı diş çürükleri görülse de, bu rahatsızlıkların muhtemelen birbiriyle alakası yoktu.

“Camino del Molino’daki iskeletlerde belgelenen travmatik yaralanmaların yüksek prevalansı, ameliyatın travma sonucu yapılmış olabileceği ihtimalini göz ardı etmememize neden oluyor. Ameliyat, herhangi bir morarma veya kesilme belirtisini ortadan kaldırabilirdi ve işlem sırasında hasarlı kemik parçaları alınmış olabilir.”

Live Science. 10 Kasım 2023.

Makale: Díaz-Navarro, S., Uriarte, M. H., & García-González, R. (2023). Holes in the Head. Double cranial surgery on an individual from the Chalcolithic burial site of Camino del Molino (SE Spain). International Journal of Paleopathology, 43, 22-30.