Kalıntıların Tarihlenmesi için Yapay Zeka Yöntemi Geliştirildi

Araştırmacılar, yapay zeka yardımıyla DNA’yı analiz ederek, on bin yıllık insan kalıntılarını doğru bir şekilde tarihleyebilen bir yöntem geliştirdi.

İnsanların dünya tarihi boyunca nasıl göç ettiklerinin haritasını çıkarırken, eski insanları doğru bir şekilde tarihlendirmek çok önemli.

1950’lerden beri standart tarihleme yöntemi, radyokarbon tarihleme oldu. İki farklı karbon izotopu arasındaki orana dayanan yöntem, arkeolojide devrim yarattı. Bununla birlikte, teknoloji doğruluk açısından her zaman tamamen güvenilir değildi. Bu da eski insanların nasıl göç ettiklerini ve birbirleriyle nasıl bağlantılı olduklarını takip etmeyi zorlaştırıyor.

Bir araştırma ekibi, yakın zaman önce yayınladıkları bir çalışmada, arkeologların ve paleogenomikçilerin büyük ilgisini çekebilecek bir tarihleme yöntemi geliştirdi.

(İlgili: Yapay Zeka Antik Dillerin Çevrilmesinde Kullanılabilir)

Lund Üniversitesi’nde moleküler hücre biyolojisi araştırmacısı Eran Elhaik, “Güvenilmez tarihleme, belirsiz ve çelişkili sonuçlara neden olan önemli bir sorun. Yöntemimiz, genomları DNA’ları aracılığıyla büyük bir doğrulukla tarihlemek için yapay zeka kullanıyor.” diyor.

Yöntem, geçici popülasyon yapısı (TPS) olarak adlandırılıyor ve 10.000 yıla kadar olan genomları tarihlemek için kullanılabilir. Çalışmada, araştırma ekibi Geç Mezolitik dönemden (MÖ 10.000 ila 8.000) modern zamanlara kadar yaklaşık 5.000 insan kalıntısını analiz etti. İncelenen tüm materyaller alışılmadık bir kesinlikle tarihlendirilebildi.

Eran Elhaik, “İnsanların yaşadığı dönemle ilgili bilgilerin genetik materyalde kodlandığını gösteriyoruz. Onu nasıl yorumlayacağımızı ve zaman içinde konumlandıracağımızı bularak, yapay zeka yardımıyla tarihlendirmeyi başardık.” diyor.

Araştırmacılar, TPS’nin radyokarbon tarihlemeyi ortadan kaldırmasını beklemiyorlar, bunun yerine yöntemi paleocoğrafik araç kutusunda tamamlayıcı bir araç olarak görüyorlar. Yöntem, bir radyokarbon tarihleme sonucunu içeren bir belirsizlik olduğunda kullanılabilir. Örnek olarak, günümüz Çek Cumhuriyeti’ndeki Zlatý kůň’de bulunan ve 15.000 ila 34.000 yıl arasında herhangi bir zamana ait olabilecek ünlü insan kafatası.

Eran Elhaik, “Radyokarbon tarihleme çok kararsız olabilir ve incelenen malzemenin kalitesinden etkilenir. Metodumuz DNA’ya dayanıyor ve bu da onu çok sağlam yapıyor. Artık eski insanların kökenlerini ciddi bir şekilde izlemeye ve göç yollarının haritasını çıkarmaya başlayabiliriz.”

Lund University. 23 Ağustos 2022.

Makale: Sara Behnamian et al. (2022). Temporal population structure, a genetic dating method for ancient Eurasian genomes from the past 10,000 years. Cell Reports Methods.